De meteorenzwerm der Quadrantiden in 2023
De Quadrantiden is een van de weinige meteorenzwermen met een korte piek. Het maximum duurt slechts 6 uur. Lange tijd was de moederkomeet die de Quadrantiden veroorzaakt niet bekend. Dat kwam omdat astronomen zochten naar een object waarvan de baan overeenkwam met die van de meteorenstroom van de Quadrantiden.
Wanner kijken: de Quadrantiden zijn het beste te bekijken in de vroege ochtend van 4 januari 2023. Het maximum wordt verwacht omstreeks 5 uur in de ochtend. We hebben dan nog last van de storende Maan die bijna vol is. Kijk een uur of twee later kort voor zonsopkomst. De Maan gaat om 7 uur onder en een uurtje later begint het te schemeren.
Meest nabije maanfase: op 6 januari 2023 is het Volle Maan.
Radiant: de radiant komt na middernacht in het noordnoordoosten op en bevindt zich voor zonsopkomst op zijn hoogste punt. Die radiant bevindt zich in het nu niet meer bestaande sterrenbeeld Quadrans Muralis – het Muurkwadrant. Tegenwoordig zien we de radiant in de buurt van het sterrenbeeld Grote Beer. Omdat de radiant zich ver noordelijk bevindt is dit geen meteorenzwerm die geschikt is voor bewoners van het zuidelijk halfrond.
Hoeveel meteoren kan ik verwachten: onder hele donkere omstandigheden zonder storend maanlicht en met de radiant op zijn hoogste punt aan de hemel kunnen we ongeveer 100 – 120 meteoren worden verwacht.
Activiteitsperiode: de Quandrantiden zijn actief tussen midden November en midden januari maar het maximum kent een zeer scherpe piek.
Opmerking: de Quandrantiden is een van de vier grote jaarlijkse meteorenzwermen met een scherpe piek (de andere drie zijn de Lyriden, de Leoniden en de Ursiden).
Waar worden de Quadrantiden door veroorzaakt?
Lange tijd was de moederkomeet die de Quadrantiden veroorzaakt niet bekend. Dat kwam omdat astronomen zochten naar een object waarvan de baan overeenkwam met die van de meteorenstroom van de Quadrantiden. Andere meteorenzwermen hebben een moederobject waarvan de baan overeenkomt met hun meteorenstroom.
Maar het moederobjecten – of objecten – van de Quadrantiden is anders. Momenteel zijn er minstens twee objecten die in verband worden gebracht met de Quadrantiden. Die objecten komen niet meer in de buurt van de baan van de Aarde en beiden lijken ze verantwoordelijk te zijn voor de Quadrantiden.
Het belangrijkste object dat de Quadrantiden veroorzaakt is gecatalogiseerd als de asteroïde 2003 EH1. Men vermoedt dat het een slapende of uitgedoofde komeet is. Asteroïde 2003 EH1 werd op 6 maart 2003 door de Lowell Observatory Near-Earth-Object Search (LONES) gevonden. De asteroïde draait in5,5 jaar om de Zon. De dichtste nadering tot de Zon is op 1,2 Astronomische Eenheden.
De afgelopen eeuwen moet de baan van 2003 EH1 veel dichter bij die van de Aarde hebben gelegen. De asteroïde blijft nu buiten de aardbaan. Maar deeltjes die door de asteroïde zijn uitgestoten kruisen nog steeds met de baan van de Aarde en veroorzaken zo de nauwe piek van de Quadrantiden
En astronomen zeggen nu dat er een tweede, gerelateerde object is dat ook bijdraagt aan deze meteorenzwerm. Het tweede object – komeet 96P/Macholz – produceert een minder intense en ondiepe piek. Het materiaal dat we door de lucht zien strijken heeft deze komeet eeuwen geleden verlaten. Komeet 96P/Macholz werd op 12 mei 1986 door Don Macholz ontdekt. De afstand tot het perihelium is 0,12 AE en de komeet draait om de 5,3 jaar om de Zon. De komeet zal eind januari 2023 weer in de buurt van de Aarde zijn.
Wat is het verhaal over deze twee ouderobjecten voor de Quadrantiden? De nieuwste theorie is dat een grote komeet door onze Zon werd gevangen. Dit zou omstreeks 2000 voor Christus moeten zijn gebeurd. Deze komeet leverde meteoren aan het binnenste zonnestelsel en brak ergens tussen 100 na Christus en 950 van Christus uit elkaar. Deze breuk produceerde wat nu het Macholz-complex wordt genoemd. Met andere woorden, er zijn meerdere nakomelingen van deze grote komeet. Het zijn 96P/Macholz, de Marsden Komeet Groep, de Kracht Komeet Groep, asteroïde 2003 EH1 en echt meteorenzwermen. De groep is het Macholz-complex genoemd naar het hoofdobject, komeet 96P/Macholz.
Een komeet die meer dan 500 jaar geleden werd gezien, C/1490 Y1, kan er ook nog bij zijn betrokken. De baan voor deze komeet is berekend, afkomstig van ruwe posities die zijn berekend door de voorspelde terugkeer van de komeet die om de paar jaar zou moeten zijn. Maar we hebben deze komeet nooit meer gezien. Een studie suggereert dat de komeet te dicht bij Jupiter is gekomen en misschien uit het zonnestelsel is gegooid. En dat is misschien de reden waarom we hem sinds 1490 niet meer hebben gezien. Of de komeet zou kunnen zijn opgesplitst voorafgaand aan zijn volgende terugkeer, waardoor het Macholz-complex is ontstaan.
Het laatste is nog niet gezegd over de veroorzakers van de Quadrantiden. Onderzoek naar banen wordt voortgezet om de overgang van materiaal van het oppervlak van deze objecten naar de atmosfeer van de Aarde beter te begrijpen. Bijna elk jaar verschijnt er wel een nieuw artikel over het onderwerp. Zo werkt wetenschap.
De radiant van de Quadrantiden
De radiant van de Quadrantiden maakt ongeveer een rechte hoek met de Kleine Beer en de ster Arcturus van het sterrenbeeld Ossenhoeder – Boötes. Als je de baan van de Quadrantiden achterwaarts volgt dan kom je uit in dit deel van de sterrenhemel.
Je hoeft echter niet te weten waar de radiant van een meteorenzwerm zich precies bevindt want de meteoren verschijnen overal aan de sterrenhemel. Het enige wat van belang is dat je in de vroege uurtjes voor zonsopkomst buiten bent en dan mag je hopen dat de korte piek zich net voordoet in jouw deel van de wereld.
Het sterrenbeeld Quadrans Muralis
De meeste meteorenzwermen krijgen hun naam van het sterrenbeeld waarin hun radiant zich bevindt. Dat is ook zo met de Quadrantiden. Maar het sterrenbeeld Quadrans Muralis bestaat alleen nog maar in onze herinnering. Het werd in 1795 door de Franse astronoom Jerome Lalande bedacht. Het nu niet meer bestaande sterrenbeeld bevond zich tussen de sterrenbeelden Boötes de Ossenhoeder en Draco de Draak.
Om de geschiedenis van de naam van de Quadrantiden te begrijpen moeten we terug naar de eerste waarnemingen van deze meteorenzwerm. Begin 1825 rapporteerde de Italiaanse astronoom Antonio Brucalassi dat de atmosfeer werd doorsneden door een hoeveelheid heldere objecten die vallende sterren worden genoemd …
Ze leken uit het sterrenbeeld Quadrans Muralis te komen. In 1839 beschreven twee astronomen, de Belg Adolphe Quetelet, en de Amerikaan Edward C. Herrick, onafhankelijk van elkaar dat de Quadrantiden een jaarlijkse meteorenzwerm zou zijn.
In 1922 stelde de Internationale Astronomische Unie een lijst op van de 88 moderne sterrenbeelden. En in die lijst kwam Quadrands Muralis niet meer voor. Niemand zou zich dit sterrenbeeld nu nog herinneren als de Quadrantiden er niet vandaan zouden komen.
Samengevat: de Quadrantiden vallen in 2023 samen met de bijna Volle Maan. Er is ongeveer een uur volledige duisternis voor op 4 januari de Zon opkomt. Deze meteorenzwerm heeft een nauwe piek die slechts enkele uren duurt.
Eerste publicatie: 1 januari 2023
Bron: EarthSky
