De open sterrenhoop De Hyaden
De Hyaden zijn de op een na meest nabije open sterrenhoop tot de Aarde en de groep is zo groot dat veel beginnende amateurastronomen niet weten dat het hier gaat om een echte open sterrenhoop. Maar de Hyaden, die de v-vormige kop van het sterrenbeeld Taurus – Stier vormen, zijn een weidse verzameling van jonge, voornamelijk blauwwitte sterren die al met het blote oog zichtbaar zijn en met door een verrekijker bekeken een heel mooi schouwspel geven.
De Hyaden worden vaak overschaduwd door de kleine en meer bekende open sterrenhoop de Pleiaden die zich ten westen van de Hyaden bevindt. In de wintermaanden bevinden de Hyaden zich hoog aan de sterrenhemel. Ze zijn gemakkelijk te vinden door een lijn te trekken vanuit de gordel van Orion richting het noordwesten tot je aan een kleine v-vorm komt waarvan de heldere oranjerode ster Aldebaran een punt is en als je die lijn doortrekt kom je vanzelf bij de kleinere maar meer opvallendere sterren van de Pleiaden uit. Trek je vanuit de gordel van Orion een lijn de andere kant op dan kom je bij de heldere blauwwitte ster Sirius van het sterrenbeeld Canis Major – Grote Hond uit.
Vanwege hun herkenbaarheid aan de sterrenhemel zijn de Hyaden al sinds de antieke oudheid bekend. De naam van de open sterrenhoop is afgeleid van de Griekse legende over de vijf Hyaden. Dit zijn de dochters van de Titaan Atlas en Aethra. Die Atlas was een drukke Titaan want hij had ook nog zeven dochters bij een andere vrouw: Pleione. Deze dochters werden de Pleiaden genoemd. Volgens de legende zijn de Hyaden en de Pleiaden dus halfzussen van elkaar. Anders dan de Pleiaden zijn de sterren van de Hyaden niet naar de zussen vernoemd. Van de Hyaden zijn ongeveer 20 sterren met het blote oog zichtbaar en bij de Pleiaden zijn dit er slechts zes.
De Romeinen noemden de Hyaden Sidus Hyantis; de “Regenende Sterren”. Dit komt omdat de legende zegt dat de tranen van de Hyaden op de Aarde regenden na de dood van hun broer Hyas. De verschijning van deze sterren aan de sterrenhemel viel ook samen met het begin van het regenseizoen rond de Middellandse Zee.
Het massacentrum van de Hyaden bevindt zich op een afstand van ongeveer 151 lichtjaar. Astronomen hebben de schijnbare beweging van de Hyaden aan de sterrenhemel bepaald en het blijkt dat de sterren van de Aarde af bewegen richting een punt net ten oosten van de heldere ster Betelgeuze van het sterrenbeeld Orion. Over ongeveer 50 miljoen jaar zullen de Hyaden als een kleine zwakke open sterrenhoop met een doorsnede van slechts 0,5° aan de sterrenhemel zichtbaar zijn.
De aanwezigheid van veel oranjerode reuzensterren duidt erop dat de Hyaden ongeveer 700 miljoen jaar oud zijn en dat is best wel oud voor een open sterrenhoop. Het is vermoedelijk geen toeval dat de Hyaden ongeveer even oud zijn als de open sterrenhoop M44 (Praesepe) in het sterrenbeeld Cancer – Kreeft. De beide sterrenhopen bewegen op dezelfde manier door de ruimte en dat wijst erop dat ze familie van elkaar zijn. De beide sterrenhopen zijn vermoedelijk uit dezelfde gigantische gas- en stofwolk ontstaan.
Het lijkt erop dat de Hyaden worden gedomineerd door de heldere oranjerode ster Aldebaran die het oog van de Stier vormt en de helderste ster van het sterrenbeeld is. Maar Aldebaran maakt helemaal geen deel uit van de Hyaden, de ster staat met een afstand van ongeveer 65 lichtjaar veel dichter bij de Aarde.
Om de Hyaden te kunnen zien heb je geen telescoop nodig. De open sterrenhoop is over een gebied aan de sterrenhemel verspreid dat overeenkomt met een uitgestrekte vuist op armlengte. Elf sterren hebben een helderheid van magnitude 4,5 of kleiner en zijn dus met het blote oog zichtbaar. Met een gemiddelde verrekijker die je al enkele tientallen sterren. Gebruik de sterrenkaart in dit artikel om de open sterrenhoop te vinden en te verkennen.
De Hyaden zijn in verschillende catalogi opgenomen als Collinder 50, Melotte 25 en Caldwell 41.
Eerste publicatie: 9 maart 2019
