De Orioniden in 2023

In 2023 zouden de Orioniden in de ochtend van 22 oktober het grootste aantal meteoren laten zien. We hebben dan een maanloze hemel. Maar ook de ochtend van 21 oktober is de moeite van het bekijken waard.

De Meteorenzwerm der Orioniden

Voorspelde piek: 22 oktober 2023, 02:00 uur.

Wanneer kijken: Kijk naar de Orioniden zowel op 21 en 22 oktober, na middernacht en in de vroege uren voor zonsopkomst.

Activiteitsperiode: 26 september – 22 november

Radiant: De radiant komt vóór middernacht op en is ± 2 uur op zijn hoogst.

Meest nabije maanfase: Op 22 oktober is het om 05:29 uur Eerste Kwartier. Tijdens het maximum van de Orioniden zal de Maan rond middernacht ondergaan en dus niet storen.

Aantal meteoren tijdens maximum, onder ideale omstandigheden: onder een donkere hemel zonder Maan vertonen de Orioniden maximaal ± 10 – 20 meteoren per uur.

Opmerking: deze snel bewegende meteoren laten af en toe nalichtende sporen na. De Orioniden produceren soms ook heldere vuurballen.

De moederkomeet van de Orioniden

De Orioniden die wij zien zijn afkomstig van de komeet 1P/Halley. Deze komeet draait met een periode van ongeveer 76 jaar om de Zon heen en net zoals stoom die achter een locomotief aan waait, worden de stofdeeltjes door de kern van de komeet uitgestoten en achtergelaten in zijn baan. Jaarlijks doorkruist de Aarde eind oktober deze baan. De kern van de komeet verliest tijdens iedere passage door de binnenste delen van het zonnestelsel ongeveer 1 tot 3 meter materiaal. Met een doorsnede van ongeveer 15 kilometer kan een komeet dus eonen lang om de Zon blijvend raaien.

De officiële naam van de Komeet van Halley is 1P/Halley. Het was de eerste komeet waarvan de terugkeer werd voorspeld en het was de Engelse astronoom Edmond Halley die deze berekeningen uitvoerde. De komeet wordt helder genoeg om met het blote oog te worden gezien. Waarnemingen gaan terug tot 240 na Christus. Het is een van de weinige kometen die niet naar zijn ontdekker is vernoemd maar naar degene die de baan berekende.

Anders dan de meeste objecten in het zonnestelsel draait de komeet van Halley in een retrograde baan. Dat betekent in tegenovergestelde richting als de Aarde. De baan is ook gekanteld ten opzichte van de baan van de Aarde en Halley verblijft de meeste tijd onder ons baanvlak. Op dit moment is de komeet op ongeveer zijn verste punt van de Zon en bevindt zich in de kop van het sterrenbeeld Hydra – Waterslang. Maar de komeet is veel te zwak om gezien te kunnen worden.

Twee meteorenzwermen

De Orioniden worden geproduceerd uit de deeltjes van de komeet van Halley op het inkomende deel van zijn baan. Zij bewegen in de ene richting en wij bewegen bijna in de tegenovergestelde richting. De gecombineerde snelheden produceren snel bewegende meteoren. Maar we komen de deeltjes ook tegen vanaf zijn uitgaande baan wanneer de komeet het binnenste zonnestelsel weer verlaat. Dat punt bereiken we begin mei en dan produceren die deeltjes de Eta-Aquariden. Deze komeet produceert dus twee meteorenzwermen.

1P/Halley passeerde in 1986 voor het laatst de Aarde en zal pas in 2061 weer terugkeren. Maar de Orioniden zullen nooit verdwijnen, die zijn iedere oktober zichtbaar dus ga naar buiten en probeer wat restjes van deze komeet te zien.

Maximum tijdens Eerste Kwartier

Zoals bij de meeste meteorenzwermen zijn de uren tussen middernacht en zonsopkomst het beste voor de Orioniden. Een maansikkel in het Eerste Kwartier gaat rond middernacht onder, dus na middernacht tot zonsopkomst zullen waarnemers een donkere hemel hebben.

De term meteorenzwerm geeft je misschien het idee van een regenbui maar het zijn maar weinig meteorenzwermen die hiermee vergeleken kunnen worden. En de Orioniden zijn sowieso niet de sterkste zwerm van het jaar. Bovendien staan ze niet bepaald bekend om hun meteorenstormen. Vanaf een donkere locatie kun je op het hoogtepunt 10 tot 20 meteoren per uur verwachten. Er is altijd een element van onzekerheid en mogelijke verrassing als het gaat om meteorenzwermen.

Orioniden vliegen door de lucht

Als je dit jaar Orioniden ziet houdt er dan rekening mee dat die bekend staan om hun snelheid. Ze bewegen met ongeveer 66 kilometer per seconden door de atmosfeer van de Aarde. De meteoren van deze meteorenzwerm zijn aan de zwakke kant maar dat wordt gecompenseerd door nalichtende sporen die een paar seconden kunnen aanhouden nadat de meteoor zelf is verdwenen. Mogelijk laat de helft van de Orioniden een nalichtend spoor achter.

Bovendien kunnen een Orionide soms uitzonderlijk helder zijn en in fragmenten uiteenvallen.

Orioniden hebben hun radiant in het sterrenbeeld Orion

Meteoren in jaarlijkse meteorenzwermen zijn genoemd naar het punt aan onze hemel waar vandaan ze te lijken komen. Dit punt wordt de radiant genoemd. De radiant van de Orioniden ligt in de richting van het sterrenbeeld Orion dat je in oktober in de uren na middernacht in het oosten kan zien. Vandaar dus de naam Orioniden.

Je hoeft Orion niet te kennen of ernaar te kijken, om meteoren te zien. De meteoren worden vaak pas zichtbaar als ze ongeveer 30° verwijderd zijn van hun radiant. En bedenk dat ze vanuit de radiant alle kanten op schieten. Ze zullen in alle delen van de sterrenhemel verschijnen.

Maar als je een meteoor ziet – en zijn baan in achterwaarts richting volgt – zie je misschien dat deze afkomstig is uit Orion. En als dat zo is dan zal die meteoor een Orionide zijn. Misschien ken je de heldere roodachtige ster Betelgeuze in Orion. De radiant bevindt zich ten noorden van Betelgeuze.

Kijk in verschillende richtingen

Dus … in welke richting kijk je? Welnu, in geen specifieke richting. Het is het beste om een wijd open kijkgebied te vinden. Soms kijken vrienden graag samen, in verschillende richtingen. Op die manier kan je er meer registreren.

Eerste publicatie: 18 oktober 2023
Bron: EarthSky & anderen