meteoren

De Quadrantiden

Radiant meteorenzwerm Boötiden
De radiant van de Boötiden/Quadrantiden op vrijdagochtend 4 januari 2019 omstreeks 06.30 uur.

De Quadrantiden is altijd de eerste meteorenzwerm in het nieuwe jaar. De Quadrantiden zijn tussen 1 januari en 6 januari zichtbaar met een scherp maximum op 3 of 4 januari. De Quadrantiden zijn het beste zichtbaar voor waarnemers op het noordelijk halfrond maar waarnemers tot de -51-ste breedtegraad kunnen Quadrantiden zien. Het maximum van de Quadrantiden is scherp en duurt slechts enkele uren.

Onder goede omstandigheden kunnen de Quadrantiden een vijftigtal meteoren per uur laten zien maar dit maximum is erg nauw. Meteorenzwermen als de Perseïden of de Geminiden hebben een maximum van ongeveer een dag en dat betekent dat iedereen op de wereld er wel wat van kan zien. Het maximum van de Quadrantiden duurt slechts enkele uren dus als je niet op het juiste moment ergens op Aarde bent waar het en donker is en de radiant zich boven de horizon bevindt dan zal je er weinig tot niets van meekrijgen.

Waar bevindt zich de radiant van de Quadrantiden?

De radiant van de Quadrantiden bevindt zich aan de rand van het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder maar je hoeft de precieze locatie van de radiant niet te weten om Quadrantiden te kunnen zien. Als je maar waarneemt aan het einde van de nacht als de radiant voor ons zo hoog mogelijk boven de horizon staat.

Hoe komen de Quadrantiden aan hun naam?

De Quadrantiden zijn vernoemd naar een sterrenbeeld dat niet meer bestaat. De meeste meteorenzwermen zijn vernoemd naar het sterrenbeeld waar hun radiant zich in bevindt en dat geldt ook voor de Quadrantiden. De meteorenzwerm is vernoemd naar het sterrenbeeld Quadrans Muralis – het Muurkwadrant dat in 1795 door de Franse astronoom Jerome Lalande werd gemaakt. Dit niet meer bestaande sterrenbeeld bevond zich tussen de sterrenbeelden Boötes – Ossenhoeder en Draco – Draak.

Op 2 januari 1825 nam de Italiaanse astronoom Antonio Brucalassi voor het eerst veel meteoren waar die uit het sterrenbeeld Quadrans Muralis leken te komen. In 1839 suggereerden de Belgische astronoom Adolphe Quetelet en de Amerikaan Edward C. Herrick onafhankelijk van elkaar dat het mogelijk een jaarlijks terugkerende meteorenzwerm kon zijn.

In 1922 stelde de Internationale Astronomische Unie een lijst op van 88 moderne sterrenbeelden en Quadrans Muralis kwam niet meer voor op deze lijst. De meteorenzwerm bleef echter de originele naam dragen.

De radiant van de Quadrantiden bevindt zich nu in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder, op de grens met het sterrenbeeld Grote Beer – Ursa Major. Door de noordelijke locatie zullen waarnemers aan het zuidelijk halfrond zelden tot nooit Quadrantiden kunnen zien.

De herkomst van de Quadrantiden

De herkomst van de Quadrantiden is nog onduidelijk. In 2003 stelde de Nederlandse astronoom Peter Jenniskens dat mogelijk 2003 EH1 de veroorzaker is van de Quadrantiden. Als inderdaad de asteroïde 2003 EH1 de moeder is dan is dit vreemd want meestal is een komeet verantwoordelijk voor de meteoren en niet een asteroïde. Overigens komen ook de Geminiden vermoedelijk af van een asteroïde.

Men denkt dat 2003 EH1 een uitgedoofde komeet is, eentje die nauwelijks nog ijs bevat en die te weinig vluchtig materiaal heeft om nog een staart te vormen. Alles wat er is overgebleven van de komeet is gesteente en dat zorgt er voor dat de komeet op een asteroïde lijkt. 2003 EH1 is tussen de 2,6 en 4 kilometer in doorsnede en heeft een omlooptijd om de Zon van 5,52 jaar. Op 12 maart 2014 kwam 2003 EH1 voor het laatst in zijn perihelium; de dichtste nadering tot de Zon.

Het zou kunnen zijn dat 2003 EH1 hetzelfde object is als de komeet C/1490 Y1. Deze komeet werd ruim 500 jaar geleden waargenomen door Chinese, Japanse en Koreaanse astronomen. De exacte herkomst van de Quadrantiden blijft dus nog steeds een beetje onduidelijk.

De Quadrantiden
Herkomst asteroïde (196256) 2003 EH1
Radiant sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder
Periode 1 januari – 6 januari
Maximum 3 of 4 januari
ZHR 120
Snelheid 41 km/sec
Eerste waarneming ± 1820

Laatste keer bijgewerkt op: 21 oktober 2018