De september equinox – het begin van de herfst
Morgen, 23 september 2019, om 09:50 uur bevindt de Aarde zich in de september equinox. De equinox vindt wereldwijd plaats op hetzelfde moment maar de tijd is afhankelijk van je tijdszone.
Tijdens de equinox zijn dag en nacht ongeveer even lang. Voor ons op het noordelijk halfrond komt de Zon later op en wordt het eerder donker. De dagen worden korter en de temperaturen lager. Voor bewoners op het noordelijk halfrond markeert de september equinox het begin van de astronomische herfst.
Daarentegen wordt het nu ten zuiden van de evenaar lente.
Wat is een equinox?
De eerste mensen spendeerden meer tijd buiten dan wij tegenwoordig doen. Ze gebruikten de hemel zowel als klok en als kalender. Ze konden heel gemakkelijk de baan van de Zon langs de hemel herkennen, de lengte van de dag en de regelmatige verandering van de positie van zonsopkomst en zonsondergang gedurende een jaar.
Onze voorouders bouwden de eerste observatoria om de Zon te volgen. Een voorbeeld is Machu Picchu in Peru waar men de Intihuatana steen heeft gevonden die precies de dag van de twee equinoxes en andere belangrijke hemelperiodes aangeeft. Het woord “Intihuatana” betekent letterlijk “het vastbinden van de Zon”.
Tegenwoordig weten we dat equinoxes en solstices astronomische gebeurtenissen zijn die veroorzaakt worden door de ashelling van de Aarde en zijn onafgebroken baan rond de Zon.
Omdat de Aarde niet rechtop staat maar een ashelling heft van 23,5° wisselen het noordelijk en het zuidelijk halfrond gedurende het jaar van plek in het ontvangen van het meeste zonlicht en de meeste warmte.
Een equinox vindt tweemaal per jaar plaats: n de lente en in de herfst. Op die tijd zorgt de combinatie van ashelling en de baan van de Aarde rond de Zon dat de as niet van de Zon afwijst of naar de Zon is toegekeerd.
Rond de tijd van de equinox ontvangen de twee halfronden van de Aarde ongeveer evenveel zonlicht. Gezien vanaf de evenaar staat de Zon echt boven je hoofd. Dag en nacht zijn ongeveer even lang tijdens een equinox.
De naam “equinox” stamt overigens uit het Latijn en is afgeleid van “aequus (gelijk) en “nox” (nacht).
Natuurlijk stopt de Aarde nooit met om de Zon te draaien dus de periode dat dag en nacht ongeveer even lang zijn zal maar kort duren.
Wat zie je van de equinox in de natuur?
Als je op het noordelijk halfrond woont dat merk je dat de Zon later opkomt en ook weer eerder onder gaat. Ook zie je dat de boog die de Zon aan de hemel maakt richting zuiden begint te verschuiven. Vogels beginnen aan hun trektocht naar het zuiden
De kortere dagen zorgen ook voor koeler weer. Wilde dieren trekken hun wintervacht weer aan.
Bomen en planten stoppen hun jaarlijkse groeicyclus. Dat leidt tot mooie herfstbladeren of een laatste bloei voor de winter invalt.
Aan de sterrenhemel verschijnen weer de typische wintersterrenbeelden en gedurende de herfst kunnen we Fomalhaut, de eenzame herfstster waarnemen.
Komt de Zon tijdens een equinox pal in het oosten op en gaat de Zon pal in het westen onder?
Technisch gesproken wel en dan maakt het helemaal niet uit waar je je ergens op Aarde bevindt want we zien allemaal dezelfde hemel.
Overal op Aarde, met uitzondering van de noordpool en de zuidpool, heb je op de horizon een punt pal in het westen en pal in het oosten. Dat punt markeert de kruising van jouw horizon met de hemelequator. De hemelevenaar is de denkbeeldige lijn boven de echte evenaar van de Aarde,
Gezien vanaf de evenaar van de Aarde bevindt de Zon zich tijdens een equinox om 12 uur pal boven je hoofd. Dit is ook in onderstaande tekening verduidelijkt:
Dit is waarom voor iedereen op Aarde de Zon pal in het oosten opkomt en pal in het westen weer onder gaat. De Zon bevindt zich op de hemelequator en de hemelequator snijdt de horizon van iedereen pal in het oosten en pal in het westen.
Dit feit maakt het ook mogelijk om tijdens een equinox het exacte oosten en het exacte westen te vinden in bijvoorbeeld je tuin of uitgaande van andere relevante objecten.
Als je dit doet kan je dit gebruiken om deze richtingen ook in de komende weken en maanden te vinden, lang nadat de Aarde in zijn baan om de Zon verder is gereisd waardoor ook zonsopkomst en zonsondergang verder richting zuiden zijn verplaatst.
Eerste publicatie: 22 september 2019
Bron: Earthsky en anderen