De ster Betelgeuze wordt steeds zwakker maar ontploft waarschijnlijk niet
Van de heldere rode ster Betelgeuze van het sterrenbeeld Orion is bekend dat de ster als een supernova zal ontploffen. Sinds medio oktober is de ster merkbaar minder helder gaan schijnen. Betekent dit dat de ster binnenkort ontploft? Waarschijnlijk niet denken astronomen, maar zeker weten doen ze het ook niet.
De rode superreus Betelgeuze bevindt zich in de schouder van het sterrenbeeld Orion. Het is een van de gemakkelijkste te herkennen sterren aan de sterrenhemel. Tevens is Betelgeuze een van de grootste sterren die we kennen. Plaats je de ster in ons zonnestelsel op de plek van de Zon dan strekt de straal zich uit tot aan de baan van de planeet Mars en mogelijk zelfs tot aan de baan van Jupiter.
Astronomen weten dat de ster zich in de laatste fase van zijn leven bevindt en dat de ster binnenkort (astronomisch gezien) als een supernova zal exploderen. Als dat gebeurt dan zal de ster mogelijk overdag zichtbaar zijn en ’s nachts de Maan overstralen.
De laatste weken staat Betelgeuze niet vanwege zijn enorme helderheid in de belangstelling. Astronomen zijn opgewonden over het feit dat de ster, sinds ongeveer oktober, merkbaar minder helder is geworden.
Wat is er aan de hand?
Is dit mogelijk een teken dat de ster op het punt staat om als een supernova te exploderen? Waarschijnlijk niet denken astronomen. Laten we eens naar de feiten kijken.
Betelgeuze is normaal een van de twee heldere sterren in het sterrenbeeld Orion. De andere heldere ster is Rigel. Rigel en Betelgeuze staan aan weerszijden van een kort rechte lijn van drie sterren van gemiddelde helderheid. Deze rij sterren vormt de gordel van Orion. Dit patroontje is in de wintermaanden gemakkelijk aan de sterrenhemel te herkennen. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden
Betelgeuze is een veranderlijke ster waarvan de helderheidsveranderingen al jarenlang door professionele astronomen wordt gevolgd. Uit die waarnemingen weten astronomen dat Betelgeuze verschillende helderheidscycli kent. Het is heel goed denkbaar dat als de minima van alle cycli samenvallen de ster veel minder helder is dan normaal.
Betelgeuze is een rode superreus met een massa van meer dan 11 zonsmassa. De ster heeft een straal van ongeveer 887 * de straal van de Zon en dat betekent dat de gemiddelde dichtheid van de ster ongeveer 63 miljoen * kleiner is dan die van de Zon. Die gemiddelde dichtheid bedraagt ongeveer 22 milligram per cm3.
Astronomen schatten de visuele helderheid van Betelgeuze momenteel op ongeveer magnitude 1,5. Net een beetje helderder dan de ster Bellatrix die de rechterschouder van Orion vormt.
Feit is dat Betelgeuze minder helder is dan in het verleden en dat zorgt voor enige speculatie dat Betelgeuze bezig is een supernova te worden.
Astronomen waarschuwen ondertussen voor deze gedachtegang. Zei zeggen dat het onwaarschijnlijk is dat de ster ergens in de volgende 100.000 jaar zal exploderen. Misschien duurt het zelfs nog wel een miljoen jaar voor dit zal gebeuren.
Zijn er dan nog meer mogelijke verklaringen voor de vreemde en sterke helderheidsafname van Betelgeuze? Astronomen denken dat de verandering in helderheid ook veroorzaakt kan worden door een eruptie van gas of stof of veranderingen in de oppervlaktehelderheid van de ster.
Wat zou er gebeuren als Betelgeuze daadwerkelijk explodeert?
De ster is ongeveer 430 lichtjaar van ons verwijderd. Dat is in astronomische termen relatief dichtbij. De precieze afstand kennen we niet en dat komt omdat rode superreuzen zoals Betelgeuze onvoorspelbaar in helderheid variëren. Dat bemoeilijkt betrouwbare metingen. Er zijn metingen die Betelgeuze op een afstand van 650 lichtjaar plaatsen.
De precieze afstand doet er in dit geval niet toe. Betelgeuze behoort niet tot onze naaste buren. Het is dan wel een erg heldere ster maar dat komt niet door de afstand maar doordat het een rode superreus is en die zijn van zichzelf altijd erg helder.
Die enorme helderheid of lichtkracht komt wel met een prijs. Dergelijke sterren jagen hun brandstof er in een mum van tijd doorheen. Ze worden niet bijzonder oud. Betelgeuze is door die snelle verbranding al aan het einde van zijn leven. Als alle brandstof op is zal de ster onder zijn eigen gewicht ineenstorten om daarna als een spectaculaire supernova te exploderen.
Als dit gebeurt dan zal Betelgeuze gedurende enkele weken tot maanden enorm helder zijn. Misschien even helder als de Maan en mogelijk kunnen we de ster overdag ook zien.
Astronomen verwachten niet dat we dit in ons leven nog zullen meemaken.
Eerste publicatie: 23 december 2019
Bron: EarthSky en anderen
