De sterrenhemel van december 2023
De naam december komt van het Latijnse woord decem dat tien betekent. December was in de tiende maand van het jaar en dat kwam omdat tot 153 voor Christus het Romeinse jaar op 1 maart begon. Tegenwoordig is december de twaalfde en laatste maand van de Gregoriaanse kalender. De maand telt 31 dagen.
Geschiedenis
- 2 december 1971. De Sovjet-Russische Mars 3 maakt als eerste een geslaagde zachte landing op Mars. Helaas stopt na 14,5 seconden de communicatie met de Aarde.
- 6 december 2014. De New Horizons van de NASA werd gewekt uit zijn slaapstand als voorbereiding op de scheervlucht langs de dwergplaneet Pluto.
- 6 december 2020. de Japanse ruimtesonde Hayabusa2 levert materiaal van asteroïde Ryugu af op Aarde. de ruimtesonde is nu op weg naar de asteroïde 1998 KY26.
- 8 december 1995. De Galileo ruimtesonde van de NASA wordt de eerste kunstmatige satelliet van Jupiter. Dit bleef de ruimtesonde tot 21 september 2003. Op die dag werd de ruimtesonde bewust de atmosfeer van Jupiter ingestuurd en werd daar vernietigd.
- 24 december 1968. Apollo 8 was de eerste bemande ruimtesonde die in een baan om de Maan kwam. Apollo 8 kwam op 27 december weer terug op Aarde.
- 24 december 1966. De Luna 13 van de Sovjet-Unie landt in Oceanus Procellarum en maakte tot 28 december opnames en deed er onderzoek.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Waarnemen
De Maan in december 2023
In december begint de koude op het noordelijk halfrond het dagelijkse leven te domineren. Aan beide zijden van de oceaan verwijzen dan ook veel namen voor de Volle Maan in december naar de temperatuur. We zien in Amerika termen als “Koude Maan”, “Maan die de winter maakt” en “Sneeuwmaan”. De Cree in Canada hadden een hele aparte naam: “Maan wanneer de jongeman de borstel uitspreidt”. De Zuñi in Mexico noemden de Volle Maan in december “de Maan wanneer de Zon naar huis is gegaan om te rusten”. In Europa wordt deze Volle Maan soms wel de “Maan voor Yule” genoemd of de “Wolvenmaan”, alhoewel die laatste naam meer algemeen voor de Volle Maan van januari wordt gebruikt. Yule oftewel het Joelfeest is een Scandinavisch Winterzonnewendefeest dat vermoedelijk een Germaanse oorsprong heeft.
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
|---|---|---|---|
| Laatste Kwartier | 5 december 2023 | 06:51:58 | 405.376 |
| Nieuwe Maan | 13 december 2023 | 00:32:07 | 378.503 |
| Eerste Kwartier | 19 december 2023 | 19:40:28 | 364.323 |
| Volle Maan | 27 december 2023 | 01:33:43 | 392.696 |
| Datum | En dan doet de Maan |
|---|---|
| 1 december | 1,6° ten zuiden van de ster Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini |
| 4 december | 4,0° ten noorden van Regulus in het sterrenbeeld Leeuw – Leo |
| 8 december | De wassende maan 2,3° ten noorden van Spica in het sterrenbeeld Maagd – Virgo |
| 9 december | De Maan 3,6° ten zuiden van Venus |
| 12 december | De Maan 0,9° ten noorden van Antares in het sterrenbeeld Schorpioen en later op de dag 3,6° ten zuiden van Mars. Het is 1 dag voor Nieuwe Maan |
| 17 december | De Maan 2,5° ten zuiden van Saturnus in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius |
| 22 december | De Maan 2,6° ten noorden van Jupiter in het sterrenbeeld Ram – Aries |
| 23 december | De Maan 2.8° ten noorden van Uranus in het sterrenbeeld Ram – Aries |
| 25 december | De Maan 9,4° ten noorden van Aldebaran in het sterrenbeeld Stier – Taurus |
| 28 december | Het is 1 dag na Volle Maan. De Maan 1,7° ten zuiden van Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini. |
| 31 december | De Maan 3,8° ten noorden van Regulus |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
Zichtbaarheid van het International Space Station
De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.
De planeten in december 2023
Mercurius
Op 4 december heeft Mercurius zijn grootste elongatie met de Zon. De planeet is dan, van ons uit gezien, 21,3° van de Zon verwijderd. Mercurius heeft een visuele helderheid van magnitude -0,5. De planeet is de eerste dagen van de maand omstreeks 17 uur in het zuidwesten te vinden. aan het einde van de maand is de planeet aan de ochtendhemel zichtbaar.
Venus
Venus is ’s ochtends zichtbaaar maar de planeet komt wel steeds later op. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude -4,1.
Mars
Mars bevindt zich in het begin van de maand in het sterrenbeeld Weegschaal – Libra en reist gedurende de maand door Scorpius – Schorpioen naar Ophiuchus – Slangendrager. Mars is voor ons de gehele maand niet waarneembaar.
Jupiter
Jupiter bevindt zich in het sterrenbeeld Pisces – Vissen. De planeet is bezig aan zijn retrograde beweging aan de sterrenhemel (dat wil zeggen westwaarts). Jupiter heeft een visuele helderheid van magnitude -2,8 tot – 2,6.
Saturnus
Saturnus bevindt zich in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman en heeft een visuele helderheid van magnitude 0,9. De planeet is alleen aan begin van de avond goed waarneembaar. Tegen het einde van de maand gaat Saturnus al om 22 uur onder.
Uranus
Uranus bevindt zich nog steeds in het sterrenbeeld Aries – Ram en heeft een visuele helderheid van magnitude 5,7. De planeet ongeveer halverwege Jupiter en de Pleiaden te vinden.
Neptunus
Neptunus bevindt zich in het sterrenbeeld Pisces – Vissen op de grens met het sterrenbeeld Aquarius – Waterman. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 7,9. Neptunus gaat midden van de maand omstreeks 22 uur onder. Je hebt een kleine telescoop nodig om de planeet te kunnen zien.
Meteoren
De Geminiden zijn de laatste grote meteorenzwerm van het jaar. Ze zij zichtbaar tussen 4 en 20 december en hebben hun maximum op 14-15 december. Dit zijn jaar de condities gunstig want het is dan net Nieuwe Maan geweest. De Geminiden behoren tot de actiefste zwermen van het jaar met tijdens het maximum een ZHR van ongeveer 100 meteoren. De Geminiden worden niet veroorzaakt door een komeet maar door de asteroïde Phaethon.
De Geminiden bestaan uit rotsachtig, dicht materiaal van Phaethon. De meteoren bewegen langzamer dan die van andere zwermen en ze zijn vaak langer zichtbaar. Vaak zijn er vuurballen zichtbaar die in fragmenten uit elkaar vallen.
Aan het einde van de maand zijn ook de Ursiden actief. Deze kleine zwerm is zichtbaar tussen 17 en 26 december met een maximum op 22-23 december. Onder ideale omstandigheden zijn er dan ongeveer 10 meteoren per uur zichtbaar. De radiant van de Ursiden bevindt zich naast de ster Beta Ursae Minoris – Kochab. De Ursiden worden geassocieerd met de komeet 8P/Tuttle.
Deze maand zijn er ook twee zuidelijke meteorenzwermen actief. Omstreeks 28 november kwam de activiteit van de Phoeniciden op gang. Deze zwerm zal op 2 december een zwak maximum bereiken. Op 1 december begint de activiteit van de Puppiden Veliden. Deze zwerm is tot 15 december actief. Het maximum val top 7 december en dat is dit jaar 2 dagen na het Laatste Kwartier. Het is een zwakke meteorenzwerm met een maximum van ongeveer 10 meteoren per uur.
De sterrenhemel in december 2023
| Dag | Tijd | Gebeurtenis |
|---|---|---|
| 1 – 15 | De meteorenzwerm der Puppiden Veliden is actief | |
| 1 | 05:01 | Pollux 1,6° ten noorden van de Maan |
| 2 | Maximum van de meteorenzwerm der Phoeniciden | |
| 4 – 20 | De meteorenzwerm der Geminiden is actief | |
| 4 | 02:18 | Regulus 4° ten noorden van de Maan |
| 4 | 15:28 | Mercurius bereikt zijn grootste oostelijke olongatie |
| 4 | 19:42 | Maan in het apogeum op 404.346 kilometer van de Aarde |
| 5 | 06:49 | De Maan in het Laatste Kwartier |
| 7 | Maximum van de meteorenzwerm der Puppiden Veliden | |
| 8 | 15:45 | Spica 2,3° ten zuiden van de Maan |
| 9 | 17:53 | Venus 3,6° ten noorden van de Maan |
| 12 | 05:52 | Antares 0,9° ten zuiden van de Maan |
| 12 | 11:55 | Mars 3,6° ten noorden van de Maan |
| 13 | 00:32 | Nieuwe Maan |
| 14 – 15 | Maximum van de meteorenzwerm der Geminiden | |
| 14 | 06:19 | Mercurius 4,4° ten noorden van de Maan |
| 16 | 19:53 | De Maan in het perigeum op 367.901 kilometer van de Aarde |
| 17 – 26 | De meteorenzwerm der Ursiden is actief | |
| 17 | 23:01 | Saturnus 2,5° ten noorden van de Maan |
| 19 | 14:16 | Neptunus 1,3° ten noorden van de Maan |
| 19 | 19:39 | De Maan in het Eerste Kwartier |
| 21 | 19:56 | Asteroïde 4 Vesta in oppositie met de Zon. Vesta heeft een visuele helderheid van magnitude 6,4. |
| 22 – 23 | Maximum van de meteorenzwerm der Ursiden | |
| 22 | 04:27 | December solstice |
| 22 | 15:24 | Jupiter 2,8° ten zuiden van de Maan |
| 23 | 19:54 | Mercurius in benedenconjunctie |
| 23 | 00:26 | Asteroïde 9 Metis in oppositie met de Zon. Metis heeft een visuele helderheid van magnitude 8,4 |
| 23 | 15:54 | Uranus 2,8° ten zuiden van de Maan |
| 25 | 06:01 | Aldebaran 9,4° ten noorden van de Maan |
| 27 | 01:33 | Volle Maan |
| 28 | 04:00 | Mercurius 3,6° ten noorden van Mars |
| 28 | 13:30 | Pollux 1,7° ten noorden van de Maan |
| 31 | 10:33 | Regulus 3,8° ten zuiden van de Maan |
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
Hoog in het noorden Ursa Minor – Kleine Beer met daaromheen de sterren van Draco – Draak. Links van de Poolster het sterrenbeeld Cepheus en onder Cepheus, richting de horizon de sterren Deneb en Wega. In het noordoosten het sterrenbeeld Ursa Major – Grote Beer.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
Het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen met de heldere sterren Castor en Pollux bevindt zich pal in het oosten. Hoger in het oosten het sterrenbeeld Auriga – Voerman met de heldere ster Capella. Tussen Gemini en de horizon is nog een heldere ster te zien, dit is Procyon van het sterrenbeeld Canis Minor – Kleine Hond.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
Het sterrenbeeld Orion is deze maand prominent zichtbaar in het zuidoosten. Laag boven de horizon is de heldere ster Sirius zichtbaar. Dit is de helderste ster van het sterrenbeeld Canis Major – Grote Hond. Rechts van Orion staat hoog aan de hemel het sterrenbeeld Taurus – Stier. Boven de Stier uit zien we de open sterrenhoop de Pleiaden en ook het sterrenbeeld Aries – Ram. Laag boven de horizon zou je, op een donkere en maanloze nacht eens kunnen gaan zoeken naar de zwakke sterrenbeelden Eridanus en Cetus – Walvis.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
Het grote vierkant van het sterrenbeeld Pegasus staat hoog in het westen. Het sterrenbeeld Andromeda dat vastzit aan Pegasus wijst richting zenit. Onder Pegasus de zwakke sterren van Aquarius – Waterman.
De sterrenhemel boven je hoofd
Perseus staat deze maand recht boven je hoofd maar ook Andromeda en Cassiopeia zijn zeer hoog aan de hemel te vinden.
