De sterrenhemel van januari 2024
Op 3 januari om 1:39 uur Nederlandse tijd bereikt de Aarde zijn Perihelium. We bevinden ons dan het dichtst bij de Zon. De afstand bedraagt dan 0,983306994 Astronomische Eenheden oftewel 147.100.997 kilometer.
In de nacht van 3 op 4 januari bereikt de meteorenzwerm de Quadrantiden haar jaarlijkse maximum. De Maan is dan in de buurt van het Laatste Kwartier dus de omstandigheden zijn redelijk gunstig. De Quadrantiden (ook wel Boötiden genoemd) is een van de sterkste meteorenzwermen van het jaar en is vergelijkbaar met de Perseïden in augustus en de Geminiden in december. De activiteitspiek is echter heel erg smal en kan dus gemakkelijk worden gemist. De Quadrantiden vertonen af en toe heldere vuurballen.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Waarnemen
Maandoverzicht
| Datum | Tijd | En dan gebeurt er dit … |
| 28-12 – 12-01 | Activiteit van de Quandrantiden | |
| 01 | 16:28 | Maan in zijn apogeum op 404.909 km van de Aarde |
| 03 | 04:39 | Aarde in het aphelium op 147.100.997 km van de Zon |
| 03-04 | Maximum der Quadrantiden | |
| 04 | 04:30 | Laatste Kwartier |
| 05 | 00:48 | Spica 2,0° ten zuiden van de Maan |
| 08 | 15:59 | Antares 0,8° ten zuiden van de Maan |
| 08 | 21:10 | Venus 5.7° ten noorden van de Maan |
| 09 | 19:47 | Mercurius 6,6° ten noorden van de Maan |
| 10 | 09:31 | Mars 4,2° ten noorden van de Maan |
| 11 | 12:57 | Nieuwe Maan |
| 12 | 15:37 | Mercurius in zij grootste westelijke elongatie ten opzichte van de Zon |
| 13 | 11:36 | De Maan in zijn perigeum op 362.266 km van de Aarde |
| 14 | 10:33 | Saturnus 2,1° ten noorden van de Maan |
| 15 | 21:25 | Uranus 3,0° ten zuiden van de Maan |
| 18 | 04:53 | Eerste Kwartier |
| 18 | 21:42 | Jupiter 1,8° ten zuiden van de Maan |
| 19 | 20:39 | Uranus 3,0° ten zuiden van de Maan |
| 21 | 12:06 | Aldebaran 9,5° ten zuiden van de Maan |
| 24 | 20:39 | Pollux 1,7° ten noorden van de Maa |
| 25 | 18:54 | Volle Maan |
| 27 | 17:00 | Mars 0,2° ten zuiden van Mercurius |
| 27 | 17:59 | Regulus 3,9° ten zuiden van de Maan |
| 29 | 09:14 | De Maan in zijn apogeum op 405.777 kilometer van de Aarde |
| 31-01 – 20-02 | Activiteit van de |
De Maan in januari 2024
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
|---|---|---|---|
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
| Apogeum | 1 januari 2024 | 16:28 | 404.909 |
| Laatste Kwartier | 4 januari 2024 | 04:30 | 401.014 |
| Nieuwe Maan | 11 januari 2024 | 12:57 | 365.203 |
| Perigeum | 13 januari 2024 | 10:36 | 362.267 |
| Eerste Kwartier | 18 januari 2024 | 04:53 | 374.668 |
| Volle Maan | 25 januari 2024 | 18:54 | 400.995 |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
Tijdens het Laatste Kwartier op 4 januari komt de Maan 2° ten noorden van de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd – Virgo. Pp 8 januari bevindt de Maan zich 0,8° ten noorden van Antares en passeert enkele uren later op 5,7° ten zuiden van Venus. Op 9 januari is de Maan ten zuiden van Mercurius en op 10 januari 4,2° ten zuiden van Mars. Op 14 januari bevindt de Maan zich 2,1° ten zuiden van Saturnus en op 15 januari 1,0° ten zuiden van de veel zwakkere Neptunus. Op 18 januari, het is dan Eerste Kwartier, bevindt de Maan zich 1,8° ten noorden van Jupiter en op 19 januari 3,0° ten noorden van Uranus. Op 21 januari passeert de Maan op 9,5° ten noorden van Aldebaran in het sterrenbeeld Stier – Taurus. Op 24 januari, een dag voor Volle Maan, bevindt de Maan zich 1,7° ten zuiden van de ster Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini. Op 27 januari passeert de Maan 3,9° ten noorden van de ster Regulus in het sterrenbeeld Leeuw – Leo.
Wolvenmaan
Vanwege het huilen van de wolven dat deze maand veelvuldig kon worden gehoord werd deze Maan in Noord-Amerika vaak de Wolvenmaan genoemd. De naam is mogelijk oorspronkelijk afkomstig uit Europa. Andere namen voor deze Volle Maan zijn o.a. de Maan na Yule, Oude Maan, IJsmaan en Sneeuwmaan. Onder de Algonquin-stammen in Noord-Amerika was deze maan bekend als “squochee kesos”, de Zon heeft niet de kracht om te ontdooien”. De naam “Wolvenmaan” werd soms ook gebruikt voor de Volle Maan in december.
Zichtbaarheid van het International Space Station
De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.
Geschiedenis
Simon Marius (Simon Mayr) werd op 10 januari 1753 geboren. Hij studeerde in Heilbronn en werd astronoom. In 1601 ging hij naar Praag om onder Tycho Brahe te studeren. In december 1601 vertrok hij naar Padua in Italië.
Marius had een beroemd meningsverschil met Galileo Galilei over de ontdekking van de vier grote manen van Jupiter. Dit bleef 300 jaar lang een onopgeloste kwestie totdat een Nederlands onderzoek in 1903 bepaalde dat Marius inderdaad de manen heeft ontdekt. Zijn aantekeningen vertonen een datum van 29 december 1609 en dat is een dag voordat Galileo de manen in een brief van 8 januari beschreef. Een deel van het probleem werd veroorzaakt doordat Marius de oude Juliaanse kalender gebruikte en Galileo de nieuwe Gregoriaanse kalender.
Een maankrater in Oceanus Procellarum is naar Marius vernoemd. De krater Marius heeft een doorsnede van ongeveer 41 kilometer en is 1,7 kilometer diep. In het westen en noorden van de krater bevinden zich een groot aantal koepels die vermoedelijk door vulkanische activiteit zijn ontstaan. Deze worden de Marius Heuvels genoemd. Meer over Simon Marius.
De Marius Heuvels
De Marius Heuvels zijn een ongewoon kenmerk op de Maan. Ze bevinden zich in Oceanus Procellarum, ten westen en noorden van de krater Marius. Het zijn vulkanische lavakoepels en het is de grootste concentratie van vulkanische kenmerken op de Maan. Ze variëren in hoogte van 200 tot 500 meter en liggen verspreid over een gebied van ongeveer 100 vierkante kilometer. De lava waaruit de zijn ontstaan was vermoedelijk veel visceuzer dan de lava die over het maanoppervlak stroomde. Het gebied bevat daarnaast verschillende rillen, ruggen en diverse geulen die vermoedelijk gelijktijdig zijn ontstaan.
Op 16 februari 2019 maakte de Lunar Reconnaissance Orbiter een opname van de Marius Heuvels in Oceranus Procellarum. De sonde heeft een put gefotografeerd, mogelijk een “dakraam”, waar een deel van het dak van een ondergrondse lavabuis is ingestort nadat de lava is weggelopen.
De planeten in januari 2024
Mercurius
Mercurius bereikt op 12 januari zijn grootste westelijke elongatie ten opzichte van de Zon. De planeet is de eerste drie weken van het jaar aan de ochtendhemel zichtbaar.
Venus
Venus is een helder object aan de ochtendhemel. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude -4,2 en bevindt zich niet ver van Mercurius.
Mars
Mars bevindt zich in hetzelfde gebied aan de hemel als Venus en Mercurius maar dan lager boven de horizon. De rode planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 1,3. De planeet komt voor ons niet boven de horizon uit en is dus niet waarneembaar.
Jupiter
Jupiter bevindt zich in het zuidelijke deel van het sterrenbeeld Ram – Aries. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude -2,4. Jupiter gaat aan het eind van de maand ruim na middernacht onder.
Saturnus
Saturnus bevindt zich in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius en heeft een visuele helderheid van magnitude 1,0. De planeet gaat tegen het einde van de maand aan het einde van de astronomische schemering onder.
Uranus
Uranus heeft een visuele helderheid van magnitude 5,7 en is te vinden in het sterrenbeeld Ram – Aries. De planeet is tot na middernacht zichtbaar en bevindt zich een paar graden ten oosten van Jupiter.
Neptunus
Om Neptunus te kunnen zien heb je een kleine telescoop nodig. De verre planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 7,9 en bevindt zich in het sterrenbeeld Vissen – Pisces nabij de grens met Waterman – Aquarius.
De sterrenhemel in januari 2024
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
Hoog aan de noordelijke hemel zien we het huisvormige sterrenbeeld Cepheus met links er van het W-vormige sterrenbeeld Cassiopeia. Lager boven de horizon de kop van Draco – Draak met, als je een vrije horizon hebt aan te pakken, de heldere ster Deneb van het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
Hoog in het oosten bevindt zich het sterrenbeeld Leo – Leeuw met de heldere ster Regulus. In het noordoosten de Grote Beer – Ursa Major en laag boven de horizon de oranjerode ster Antares van het sterrenbeeld Ossenhoeder – Boötes. Ook de sterrenbeelden Canes Venatici – Jachthonden en Coma Berenice – Haar van Berenice bevinden zich in het oosten.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
Hoog boven de horizon het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen met de heldere sterren Castor en Pollux. Lager boven de horizon ook nog de twee honden van de sterrenhemel: Canis Major – Grote Hond en Canis Minor – Kleine Hond. Richting zuidwesten het sterrenbeeld Orion. In het zuidoosten is een beetje eenzame heldere ster zichtbaar, dit is Alphard de helderste ster van Hydra – Waterslang.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
In het westen staat het sterrenbeeld Perseus hoog boven de horizon. Als je de boog van Perseus volgt dan kom je uit bij de open sterrenhoop de Pleiaden die deel uitmaakt van het sterrenbeeld Taurus – Stier. Meer naar links staat de rode ster Aldebaran die het oog van de stier vormt. In het noordwesten verdwijnen de sterren van Pegasus langzaamaan onder de horizon.
De sterrenhemel boven je hoofd
Recht boven je hoofd, in het zenit, staan deze maand enkele zwakke sterretjes die samen het sterrenbeeld Lynx vormen. Om de Lynx heen de sterrenbeelden Ursa Major – Grote Beer, Gemini – Tweelingen, Auriga – Voerman en Perseus.
Meteorenzwermen
De Quadrantiden
De Quandrantiden zijn actief van 28 december tot 12 januari. Ze danken hun naam aan het niet meer in gebruik zijnde sterrenbeeld Quadrans Muralis. De radiant van deze meteorenzwerm bevindt zich tegenwoordig in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder en de zwerm wordt daarom ook wel de Boötiden genoemd.
Het is een van de actievere zwermen van het jaar en kan goed vergeleken worden met de Perseïden in augustus en de Geminiden in december. De zwerm heeft echter een zeer scherpe piek die slechts ± 6 uur aanhoudt. In 2024 valt deze piek op 4 januari omstreeks 11:30 uur. Bij slecht weer of storend maanlicht kan deze piek dus gemakkelijk worden gemist. Het is bijna Volle maan dus die stoort enorm waardoor we slechts de helderste meteoren kunnen zien. De meeste meteoren hebben een geringe helderheid maar de Quadrantiden produceren wel regelmatig heldere vuurballen. De beste tijd om te kijken is dit jaar op 4 januari omstreeks 07:00 uur. De radiant staat dan ongeveer 70° boven de horizon.
De radiant bevindt zich ongeveer halverwege de sterren θ Boötis en τ Herculi maar kan ook worden opgezocht door het midden op te zoeken van de lijn Alkaid ( η UMA), het einde van de staart van de Grote Beer en de kop van het sterrenbeeld Draco – Draak. Vanwege de ligging van de radiant zijn de Quandrantiden vanaf het zuidelijk halfrond slecht zichtbaar.
De Quadrantiden stammen af van de asteroïde 2003 EH1 en dat object is mogelijk identiek aan de komeet C/1490 Y1. Deze komeet werd ongeveer 530 jaar geleden door astronomen in het Verre Oosten (China, Japan, Korea) waargenomen.