Waarnemen

De sterrenhemel van maart 2023

Op maandag 20 maart 2023 passeert de Zon tijdens de lente equinox de hemelevenaar van zuid naar noord. Dag en nacht zijn dan bijna even lang, hoewel breking in de atmosfeer de Zon boven de horizon “optilt” bij het opkomen en ondergaan, dus daglicht op tijdens de equinox zelf is iets langer dan de duisternis. (de uren van daglicht en duisternis veranderen het snelst rond de equinoxen en maart en september.)

Op het noordelijk halfrond begint nu de lente en oude kalenders begonnen op die datum ook het nieuwe jaar. Dit veranderde toen paus Gregorius de kalander in 1582 herzag. In maart wordt ook weer de zomertijd ingevoerd. Dit jaar zal dat zijn in de nacht van 25 op 26 maart.

Het punt waarom de Zon de hemelevenaar kruist staat bekend als het Eerste punt van Ram en lag oorspronkelijk in ook in dat sterrenbeeld. Vanwege het fenomeen van precessie, dat de oriëntatie van de aardas in de ruimte verandert, ligt dit punt nu eigenlijk in het sterrenbeeld Vissen – Pisces, dicht bij de grens met Waterman – Aquarius, in de buurt van de ster λ Piscium.

Het lentepunt beweegt langzaam in de richting van Waterman. Dit gaat met een snelheid van ongeveer 1° per 70 jaar.

De herfst equinox (of lente equinox voor degenen die op het zuidelijk halfrond wonen), waanneer de Zon de hemelevenaar in tegenovergestelde richting (noord naar zuid) passeert, vindt dit jaar plaats op 23 september. Dit punt bevindt zich in het grote sterrenbeeld Maagd – Virgo.

Kaart van de actuele sterrenhemel

De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.

Gebruik:

  • Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
  • Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
  • Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
  • Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren

Waarnemen

De Maan in maart 2023

MaanfaseDatumTijdAfstand tot de Aarde (km)
Volle Maan7 maart 202313:42:49400.198
Laatste Kwartier15 maart 202303:10:17368.469
Nieuwe Maan21 maart 202318:26:44370.737
Laatste kwartier29 maart 202304:33:12402.181
Tabel 1 – Maanfases

Zie ook Kuuke’s Maan kalender

De Maan in maart

  • Op 3 maart staat de wassende Volle Maan 1,7° ten zuiden van Pollux (magnitude 1,1), de helderste ster in Tweelingen  Gemini.
  • Op 6 maart, een dag voor Volle Maan, staat de Maan 4,5° ten noorden van Regulus (magnitude 1,4) in het sterrenbeeld Leeuw – Leo.
  • Op 10 maart staat de Maan 3,4° ten noorden van Spica in het sterrenbeeld Maagd – Virgo.
  • Op 14 maart, een dag voor het Laatste Kwartier, staat de Maan 1,6° ten noorden van Antares in het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen.
  • Op 19 maart staat de afnemende halve Maan 3,6° ten zuiden van Saturnus (magnitude 0,8).
  • Op 21 maart, Nieuwe Maan, bevindt de Maan zich 2,4° ten zuiden van Neptunus. De volgende dag passeert de Maan in de schemering ten zuiden van Mercurius en vervolgens 0,5° ten zuiden van Jupiter (magnitude -2,1).
  • Op 24 maart bedekt de Maan Venus. Deze bedekking is alleen zichtbaar in een gedeelte van Zuidoost-Azië.
  • Op 26 maart bevindt de wassende halve Maan zich op 8,7° ten noorden van Aldebaran in het sterrenbeeld Stier – Taurus.
  • Op 30 maart wordt op 2,3° ten noorden van Mars gepasseerd en later op 1,6° ten zuiden van Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini.

De wormenmaan

Een naam voor de laatste Volle Maan van het winterseizoen, die in maart valt, is de “Wormenmaan”. De naam is afgeleid van het feit dat regenwormen aan het einde van de winter actief worden in de grond en soms aan het oppervlak worden gezien. Andere namen zijn “Kraaienmaan”, omdat vogels bijzonder actief worden en zich graag voeden et de wormen, na een gebrek aan voedsel tijdens de wintermaanden. Een andere naam is de “Sap Maan”, die vooral in canada wordt gebruikt want dit is het moment waarop esdoorns kunnen worden afgetapt voor het sap (om er ahornsiroop van de maken, geliefd bij Canadezen). In Europa wordt soms de term “Vastenmaan” gebruikt. Deze naam is afgeleid van de Christelijke vastentijd.

Zichtbaarheid van het International Space Station

De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.

De planeten in maart 2023

Mercurius
Mercurius bevindt zich te dicht bij de Zon om waargenomen te kunnen worden. Op 17 maart is de planeet in benedenconjunctie en dit vindt plaats aan de verre zijde van de Zon. Pas tegen het einde van de maand verschijnt de planeet weer aan de avondhemel.

Venus
Venus is ’s avonds na zonsondergang zichtbaar. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude -3,9 tot -4,0).

Mars
Mars heeft aan het begin van de maand een visuele helderheid van magnitude 0,4 en bevindt zich in het sterrenbeeld Stier – Taurus maar beweegt gedurende de maand naar het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini waarbij de helderheid afneemt naar magnitude 1,0. De planeet gaat omstreeks 4 uur ’s nachts onder.

Jupiter
Jupiter vinden we deze maand in het sterrenbeeld Vissen – Pisces maar de reuzenplaneet bevindt zich van ons uit gezien te dicht bij de Zon om gemakkelijk waar te nemen,

Saturnus
Saturnus bevindt zich in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius maar komt pas tegen de ochtendschemering boven de horizon. We kunnen de planeet daarom niet zien.

Uranus
Uranus bevindt zich in het sterrenbeeld Ram – Aries en heeft een helderheid van magnitude 5,8. De planeet na zonsondergang nog enkele uren zichtbaar boven de horizon.

Neptunus
Neptunus vinden we in het sterrenbeeld Vissen – Pisces en heeft een helderheid van magnitude 8,0. Neptunus komt op 15 maart in bovenconjunctie met de Zon en is niet waarneembaar.

De sterrenhemel in maart 2023

De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
Laag boven de noordelijke horizon kunnen we deze maand de heldere ster Deneb van het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan zien met rechts er van de heldere ster Wega van het sterrenbeeld Lyra – Lier. Tussen Wega en de Poolster kronkelen de sterren van het sterrenbeeld Draco – Draak. Links van de lijn tussen Deneb en de Poolster bevinden zich de sterrenbeelden Cepheus en Cassiopeia. Cepheus is te herkennen omdat het de vorm van een huis heeft en Cassiopeia heeft een opvallende W-vorm.

De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon omstreeks 15 maart 22 uur

De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
Hoog aan boven de oostelijke horizon is deze maand het kleine sterrenbeeldje Canes Venatici – Jachthonden te vinden. De opvallende oranje ster die in het oosten staat is Arcturus van het vliegervormige sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. In het zuidoosten de heldere ster Spica en het sterrenbeeld Virgo – Maagd.

De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon omstreeks 15 maart 22 uur

De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
In het zuiden de sterrenbeelden Cancer – Kreeft en Gemini – Tweelingen. De sterren van de kreeft zijn niet bijzonder helder maar de sterren van de Tweelingen zijn gemakkelijk te verkennen aan de hand van de heldere sterren Castor en Pollux. Lager boven de horizon de opvallende kop van het sterrenbeeld Hydra – Waterslang. Ook de heldere sterren Procyon van het sterrenbeeld Canis Minor – Kleine Hond en Sirius van het sterrenbeeld Canis Major – Grote Hond zijn in het zuiden zichtbaar.

De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon omstreeks 15 maart 22 uur

De sterrenhemel boven de westelijke horizon
Boven de westelijke horizon is een opvallende heldere oranjerode ster te zien. Dit is de ster Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Taurus – Stier. Rechts van Aldebaran zien we de open sterrenhoop de Pleiaden – het Zevengesternte. Nog hoger  boven de horizon, voorbij de Pleiaden, de heldere ster Capella van het sterrenbeeld Auriga – Voerman. In het zuidwesten zijn nog de sterren van het sterrenbeeld Orion zichtbaar.

De sterrenhemel boven de westelijke horizon
De sterrenhemel boven de westelijke horizon omstreeks 15 maart 22 uur

De sterrenhemel boven je hoofd
Het sterrenbeeld Ursa Major – Grote Beer staat deze maand op zijn staart en omdat het sterrenbeeld zo groot is wijst de neus tot bijna in het zenit. Het lijf van de beer en de staart met de bekende steelpan wijzen richting het noordoosten.

Meteorenzwermen

Deze maand zijn de Virginiden actief. Zoals de naam aangeeft bevindt de radiant van deze meteorenzwerm zich in het sterrenbeeld Maagd – Virgo. De Virginiden zijn geen hele actieve zwerm. Het maximum is op 15 maart omstreeks 6 uur. Zou de radiant in het zenit staan dan zouden we ongeveer 5 meteoren per uur kunnen zien. Omstreeks 1 uur staat de radiant op zijn hoogste punt op ongeveer 40°. We moeten het dan doen met slechts ongeveer 2 meteoren per uur. De Maan is voor 50% verlicht en zal dus storen.