De Zomerdriehoek
De zomerdriehoek is voor bewoners van het noordelijk halfrond een bekend sterpatroon. De hoeken worden gevormd door de sterren Altaïr, Deneb en Wega. Dit zijn de helderste sterren van de sterrenbeelden Aquila – Arend, Cygnus – Zwaan en Lyra – Lier. De zomerdriehoek kan dus helpen bij het vinden van deze drie sterrenbeelden.
De Zomerdriehoek is net zo opvallend als het sterrenbeeld Orion dat is in de wintermaanden. Voor de opkomst van GPS-systemen werd de Zomerdriehoek o.a. door het Amerikaanse leger gebruikt om te navigeren.
Gedurende de zomermaanden staat de Zomerdriehoek recht boven ons hoofd. Maar ook in andere jaargetijden zijn de sterren van de Zomerdriehoek goed zichtbaar. In de lente bevindt de Zomerdriehoek zich aan het einde van de nacht in het oosten en en de herfst kunnen we de Zomerdriehoek gedurende de avonduren waarnemen in het westen. De drie sterren van de Zomerdriehoek zijn ook vanuit een lichtvervuilde omgeving nog te zien.
De Zomerdriehoek is geen officieel sterrenbeeld maar een gemakkelijk aan de sterrenhemel te herkennen patroon. Een dergelijk patroon noemen we een asterisme. De naam Zomerdriehoek werd vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw steeds meer gebruikt. Vooral de Engelse astronoom Sir Patrick Moore en de Amerikaanse schrijver H.A. Rey zijn verantwoordelijk voor het populariseren van de naam. De Zomerdriehoek komt vanaf ongeveer 1913 voor in sterrenkundeboeken. Astronomen uit de 19-de eeuw zoals Johann Bode en J.J. Litrow gebruikten het asterisme maar ze gaven er geen naam aan.
De sterrenbeelden Aquila en Cygnus zijn middels een Griekse mythe met elkaar verbonden. Toen Zeus verliefd werd op de godin Nemesis beantwoordde die zijn liefde niet. Zeus veranderde zichzelf in een zwaan en hij overrede Aphrodite om de vorm van een arend aan te nemen en net te doen alsof ze hem achtervolgde. Nemesis zag dat de zwaan door de arend werd achtervolgd en bood de zwaan een schuilplaats aan. Om zijn verovering te vieren plaatste Zeus de Zwaan en de Arend als sterrenbeeld aan de hemel?
De sterren die de Zomerdriehoek vormen behoren tot de helderste sterren die we kunnen zien. Wega – alpha Lyrae is de helderste van de drie. Deneb – alpha Cygni is de zwakste. In lichtkracht is deneb de grootste maar de ster is ook het verst van ons verwijderd. Met een afstand van slechts 16,7 lichtjaar is Altaïr – alpha Aquilae, de meest nabije ster. Wega bevindt zich met een afstand van ongeveer 25 lichtjaar overigens niet veel verder weg.
Deneb is ongeveer 3350 lichtjaar verwijderd van de Zon. Het is de verst verwijderde ster die een visuele helderheid van de eerste magnitude haalt. De grote afstand zorgt er voor dat de ster veel zwakker lijkt dat ze is. Alle drie de sterren van de Zomerdriehoek zijn blauw-witte sterren van spectraalklasse A.
Wega vormt de noordwestelijke hoek van de Zomerdriehoek. Deneb de noordoostelijke hoek en Altaïr de zuidelijke hoek.
Binnen de grenzen van de Zomerdriehoek bevinden zich verschillende deep sky objecten die het bekijken waard zijn. Zo is er de Ring-nevel (M57) die zich ten zuidoosten van Wega bevindt en de Halter-nevel (M27) in het sterrenbeeld Vosje die zich halverwege Deneb en Sadr bevindt. Sadr is het midden van het Noorderkruis, het opvallende deel van het sterrenbeeld Zwaan.
Wega
Wega is de helderste ster van het sterrenbeeld Lier – Lyra en in helderheid de vijfde ster aan de nachtelijke hemel. Wega heeft de Bayer-aanduiding alpha Lyrae. De sterren die het sterrenbeeld vormen deden in vroeger tijden denken aan een lier, een oud muziekinstrument. Verschillende sterren in de omgeving van Wega zijn dubbelsterren en ze zijn al zichtbaar in een verrekijker.
Wega behoort tot spectraalklasse A. Het is een blauw-witte hoofdreeksster met een visuele helderheid van magnitude 0,03 die zich op een afstand van 25lichtjaar van de Zon bevindt. Wega heeft een massa van 2,5 zonsmassa. De straal van Wega is gelijk aan 2,4* de straal van de Zon. De lichtsterkte van Wega is 40* groter dan die van de Zon.
Altaïr
Altaïr – alpha Aquilae is de helderste ster van het sterrenbeeld Aquila, de Arend. De ster markeert de kop van de arend. Altaïr is van spectraalklasse A, het is een blauw-witte hoofdreeksster met een visuele helderheid van magnitude 0,77. De ster is 16,73lichtjaar van ons verwijderd. Altaïr is een Delta Scuti veranderlijke ster. Altaïr heeft een massa van 1,79 zonsmassa en heeft een lichtsterkte van 10,6* de Zon.
In helderheid is het de twaalfde ster aan de hemel. Altaïr draait heel snel om zijn as. De rotatiesnelheid bedraagt 286 km/s en daarmee draait de ster in ongeveer 9 uur tijd eenmaal om zijn as. Als gevolg van deze hoge rotatiesnelheid heeft de ster een afgeplatte vorm.
Samen met de sterren Alshain (β Aquilae) en Tarazed (γ Aquilae) vormt Altaïr de centrale as van het sterrenbeeld Arend.
Deneb
Deneb is gemakkelijk te vinden met behulp van het Noorderkruis. Dit is het opvallendste deel van het sterrenbeeld Zwaan. Het lijkt een beetje op een vlieger. Deneb is de helderste ster van dit zogenaamde Noorderkruis.
Deneb draagt de Bayer-aanduiding α Cygni. Het is een blauw-witte superreus van spectraalklasse A. De ster heeft een visuele helderheid van 1,25. In helderheid is het de 19-de ster aan de nachtelijke hemel. Deneb bevindt zich op een afstand van ongeveer 3550 lichtjaar van de Zon. Deneb heeft een massa van 19 zonsmassa en een lichtkracht van 196.000 * de Zon. De straal van Deneb is 203 * de Zon. Deneb behoort tot de grootste sterren die we kennen. Deneb markeert de staart van de Zwaan. De heldere ster Albireo – Bèta Cygni markeert de kop van de Zwaan.
Laatste bewerking: 20 maart 2016
