Enorme spookachtige hand in de ruimte in röntgenlicht
Een enorme spookachtige hand strekt zich in de diepte van de ruimte uit, zijn piekerige vingers drukken tegen een gloeiende wolk.
Het klinkt als sciencefiction maar het is heel echt, zoals blijkt uit beelden gemaakt met behulp van de Chandra röntgentelescoop van de NASA. De “hand” is ontstaan tijdens de dood van een zware ster die als een supernova explodeerde. Die supernova liet een snel ronddraaiend superdicht stellair lijk achter dat bekend staat als een pulsar.
Die pulsar heeft een bel van energetische deeltjes om zich heen geblazen die, in combinatie met het puin dat door de supernova-explosie is uitgestoten, de handachtige structuur heeft gemaakt die 150 lichtjaar lang is. De gloeiende structuur waar de hand naar reikt is een gigantische gaswolk die bekend staat als RCW 89.
De supernovarestant in het hart van de hand heet MSH 15-52 en is ongeveer 17.000 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Astronomen denken dat het licht van deze explosie ons ongeveer 1700 jaar geleden bereikte waardoor MSH 15-52 een van de jongste supernovarestanten is die in ons sterrenstelsel bekend zijn. De supernovarestant bevindt zich in het sterrenbeeld Circinus – Luchtpomp.
De hand is al eerder door Chandra afgebeeld. Dat gebeurde bijvoorbeeld ook in 2009. Een recent onderzoek dook diep in de dynamiek van de hand en gebruikte daar Chandra-beelden uit 2004, 2008, 2017 en 2018 voor.
Het onderzoek, dat in juni 2020 werd gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters, stelde dat de ontploffingsgolf van de supernova, die zich aan de vingertippen van de hand bevindt, met een snelheid van ongeveer 14,5 miljoen kilometer per uur reist en dat het materiaal dichterbij de handpalm zich zelfs sneller verplaatst met meer dan 17,7 miljoen kilometer per uur.
Hoewel dit verbazingwekkende hoge snelheden zijn vertegenwoordigen ze in feite een vertraging van de supernovarestant. Onderzoekers schatten dat om de verste rand van RCW 89 te bereiken materiaal gemiddeld bijna 48,2 miljoen kilometer per uur moet reizen. Dit snelheidsverschil houdt in dat het materiaal door een gasholte met lage dichtheid is gegaan en vervolgens aanzienlijk is vertraagd door RCW 89 tegen te komen.
De dode ster creëerde waarschijnlijk zo’n holte kort voordat hij explodeerde, toen hij veel van zijn buitenste waterstoflaag afschudde.
Chandra kijkt al meer dan 20 jaar in röntgenlicht naar het heelal. De telescoop werd in juli 199 door de spaceshuttle Columbia in een baan om de Aarde gebracht.
Chandra is een van de vier “Great Observatories” die de NASA tussen 1990 en 2003 lanceerde. De andere zijn de Hubble Space Telescope die vandaag de dag nog steeds actief is; het Compton Gamma Ray Observatory dat in 1991 werd gelanceerd en waarvan de missie in 2000 eindigde en de voor infrarood waarnemingen geoptimaliseerde Spitzer Space Telscoop die in 2003 werd gelanceerd en in 2020 buiten dienst werd gesteld.
Eerste publicatie: 28 juni 2021
Bron: Sci-News, space.com en anderen
