ESO-sterrenwacht bedreigt door enorm industrieel complex
Astronomen hebben de laatste tijd op alle fronten te maken gehad met bedreigingen voor hun heldere hemel. Een van de meest opvallende gevechten is die tegen Starlink en andere megaconstellaties van satellieten, die weliswaar supersnel internet bieden op de meest afgelegen gebieden, maar die ook waarnemingen door gevoelige telescopen verstoren vanwege hun reflectiviteit en hoge bewegingssnelheid. Ze vormen ook een wereldwijd probleem terwijl een meer nuchter probleem opduikt bij een heel bijzondere sterrenwacht. Een enorme industriële fabriek bedreigt de Paranal sterrenwacht van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) die op slechts een paar kilometer van de locatie is gepland.
De ESO heeft onlangs een verklaring uitgegeven waarin de regering van Chili, waar Paranal ligt, wordt opgeroepen om te overwegen het project naar elders te verplaatsen. Momenteel heeft AES Andes, een dochteronderneming van AES Corporation, een Amerikaans energiebedrijf, onlangs een voorstel ingediend voor de milieueffectenrapportage van een industriegebied van 3000 hectare met waterstof- en ammoniakfabrieken, elektriciteitsopwekkende machines en, belangrijker nog, heel veel lampen.
Licht is een vast onderdeel van elk groot industrieel complex maar ze vormen een bijzondere bedreiging voor Paranal. In een recent onderzoek werd vastgesteld dat dit de waarneemlocatie is met de minste hoeveelheid lichtvervuiling. Elke significante toename van die basislijn boven slechts ongeveer 0,1% van het generieke achtergrondniveau zou een enorme negatieve impact kunnen hebben op de mogelijkheden van de telescopen die zich daar bevinden.
De telescopen zijn een essentieel onderdeel van de astronomische gemeenschap en hebben bijgedragen aan onderzoek zoals het Nobelprijs winnende studies van 2020 naar Sgr A*, het superzware zwarte gat in het centrum van ons sterrenstelsel. Het complex vertegenwoordigt ook miljarden euro’s aan investeringen van de lidstaten van de ESO.
Als je denkt aan natuurlijke hulpbronnen denk je misschien niet meteen aan een heldere hemel maar voor Chili is dat zeker wel het geval. Naast Paranal behoren twee andere Chileense sterrenwachten tot de top drie van minst lichtvervuilde grote astronomische observatoria: Amazones en Tokyo Atacama. Het land heeft er ook nog eens vier in de top-15, wat het een van de beste bijdragers ter wereld maakt aan dit type astronomie.
Die bijdrage zal naar verwachting groeien met de voortdurende ontwikkeling van de Extremely Large Telescope door de ESO, niet ver van de Paranal-site. Hoewel de lichtvervuiling van de geplande industriële faciliteit mogelijk niet zo ver reikt als de grootste telescoop in zijn soort ter wereld, zou het een precedent van de Chileense overheid zijn om projecten goed te keuren die de investeringen van de ESO en andere astronomische instellingen zouden ondermijnen en schadelijk zijn voor lange-termijn vooruitzichten van sterrenwachten in het land.
Omdat het AES Andes-voorstel zich nog in de milieueffectbeoordelingsfase bevindt is het nog te vroeg om feedback te geven voor een mogelijk alternatief. De brief van de ESO toont steun voor het project in concept maar suggereert om het naar een andere locatie te verplaatsen om de sterrenwacht niet negatief te beïnvloeden. Of dat haalbaar is en of de Chileense overheid het überhaupt zal steunen valt nog te bezien. Maar deze bedreiging voor een van ‘s werelds grootste sterrenwachten mag niet worden genegeerd.
Eerste publicatie: 11 januari 2025
Bron: ESO/Universetoday
