Gelukkig Nieuwjaar! – volgens de Juliaanse kalender
Vandaag, 14 januari 2018, is het volgens de Juliaanse kalender de eerste dag van het nieuwe jaar. De Juliaanse kalender werd in 46 voor Christus tijdens het bewind van Julius Caesar ingevoerd. Deze kalender werd wereldwijd ongeveer 16 eeuwen lang gebruikt. Tegenwoordig wordt de kalender alleen nog gebruikt door historici en door bijvoorbeeld de Oost-orthodoxe christelijke kerk, ook wel de Byzantijnse kerk genoemd. Maar sinds 1582 gebruikt bijna iedereen op de wereld de Gregoriaanse kalender.
De overgang van de Juliaanse kalender naar de Gregoriaanse kalender ging niet zonder slag of stoot maar was wel noodzakelijk. In het oude kalendersysteem werden de verschillen tussen de kalanderdatums en de werkelijke tijd van de lente equinox op het noordelijk halfrond steeds groter. Paus Gregorius bepaalde op 4 oktober 1582 per decreet dat de Juliaanse kalender werd gevolgd door 15 oktober 1582 in de nieuwe Gregoriaanse kalender.
Maar niet alle landen en streken gingen op hetzelfde moment om. Zo behield Engeland met zijn grote koninkrijk en eigen kerk ook nog lange tijd zijn eigen kalender, de Juliaanse kalender. Het leidde tot een jarenlange verwarring; mensen gebruikten in brieven en officiële documenten twee datums: de oude Juliaanse en de nieuwe Gregoriaanse. Het waren vooral de landen in Europa die redelijk snel overschakelden naar de Gregoriaanse kalender maar uiteindelijk ging ook Engeland overstag. In 1750, bijna 200 jaar na de invoering van de Gregoriaanse kalender, werd de kalenderwet afgeroepen die in 1752 zelfs tot heuse rellen leidde omdat er 11 dagen verdwenen.
Waarom was de kalenderherziening die leidde tot de Gregoriaanse kalender nu zo belangrijk? Op het noordelijk halfrond viel de lente equinox ieder jaar altijd op of omstreeks 21 maart. Echter door het steeds groter wordende verschil tussen de Juliaanse kalender en de lente equinox begonnen de seizoenen steeds meer uit de pas te lopen met de kalender. In 1582 viel de lente equinox volgens de Juliaanse kalender op 10 maart.
In de Juliaanse kalander is ieder vierde jaar een schrikkeljaar van 366 dagen. Hiermee komt de gemiddelde lengte van het Juliaanse jaar op 365.25 dagen en dat is 11 minuten te veel ten opzichte van het jaar bepaald volgens de lente equinox. Elf minuten klinkt als niet veel maar over een langere periode – over eeuwen en millennia – stikt dit behoorlijk aan want het is één dag in ongeveer 128 jaar en dat is niet te verwaarlozen.
De Gregoriaanse kalender paste de regels een beetje aan zodat deze kalander beter met de seizoenen meeloopt. Eeuwjaren die niet deelbaar zijn door 400 zijn in de Gregoriaanse kalender geen schrikkeljaar. Zo was het jaar 2000 wel een schrikkeljaar en zal ook 2400 een schrikkeljaar zijn maar de jaren 2100, 2200 en 2300 zullen gewoon 365 dagen tellen.
Samengevat: volgens de Juliaanse kalender is het vandaag Nieuwjaarsdag maar voor de meeste mensen is het gewoon 14 januari 2018.
Meer over verschillende kalendersystemen
Eerste publicatie: 14 januari 2018
