Astronomisch Nieuws

Gigantische stofstorm op Mars bedekt nu de hele planeet

Gigantische stofstorm op Mars
Deze serie opnames die door de Opportunity zijn gemaakt laten zien hoe de stofstorm in juni 2018 de omstandigheden op de planeet heeft veranderd. Credit: NASA/JPL-Caltech/TAMU

Een enorme stofstorm op Mars die een week geleden nog ongeveer een vierde van de planeet bedekte is uitgegroeid tot een storm die de hele planeet bedekt. Dit heeft de NASA de afgelopen week bekend gemaakt.

De stofstorm heeft er voor gezorgd dat de marsrover Opportunity offline is vanwege een gebrek aan zonlicht maar de Curiosity, die door een kleine nucleaire reactor wordt aangedreven maakt ondertussen foto’s van de hevige storm die de hele hemel verduisterd. De beide rovers bevinden zich aan weerskanten van Mars en zijn dus niet in elkaars buurt.

De laatste stofstorm die de hele planeet omspande vond plaats in 2007, dat was vijf jaar voordat de Curiosity landde in de Gale krater. De Opportunity verkent sinds 2004 de Meridiani Planum vlakte aan de andere kant van de planeet. Ook in 2007 verloor de NASA gedurende verschillende dagen het contact met de Opportunity toen die door gebrek aan zonlicht in een energiebesparende mode werd gezet.

NASA heeft sinds 12 juni 2018 geen contact meer met de Opportunity. Toen had een standaard controlebericht uitgewisseld moeten worden. Ingenieurs van de NASA denken dat de rover in een lage-energiemode staat waarbij de rover periodiek wakker wordt om te controleren of de accu’s voldoende zijn opgeladen om even naar huis toe te bellen. Alle wetenschappelijke instrumenten zijn uitgeschakeld tot na de storm.

NASA denkt dat de Opportunity de extreme koude op Mars kan overleven en dat de accu’s warm genoeg blijven om te kunnen functioneren. De tijd zal het echter leren want pas als de stofstorm gaat liggen zal duidelijk worden of de oude rover nog voldoende energie heeft om contact op te nemen met de Aarde.

De storm op Mars werd op 30 mei 2018 voor het eerst opgemerkt door de Mars Reconnaissance Orbiter. Toen duidelijk werd dat de storm van invloed zou zijn op de Opportunity werd die in een soort van overlevingsmode gezet. Deze serie foto’s zijn gemaakt door de Opportunity voor die zichzelf grotendeels uitschakelde en ze laten de hemel op Mars zien die steeds donkerder wordt totdat zelfs de zon niet meer zichtbaar is.

De hoeveelheid stof dat het zonlicht blokkeert in de atmosfeer wordt door wetenschappers uitgedrukt in “tau”. Op dit moment is de tau in de Gale krater waar de Curiosity zich bevindt groter dan 8. De laatste tau op de locatie van de Opportunity was groter dan 11. De atmosfeer was op die plek al zo vol met stof dat nauwkeurige metingen niet meer mogelijk waren.

De stofstorm is niet groter dan de storm uit 2007. Deze storm heeft de Opportunity 11 jaar geleden overleefd. De huidige storm lijkt meer op de stofstorm die door de Viking 1 lander in 1977 werd waargenomen. In 1971 – 1972 nam de Mariner 9 een veel grotere stofstorm waar en ook de stofstorm die de Mars Global Surveyor in 2001 zag was veel groter. Tijdens deze stormen staken alleen de hoogste vulkanen op Mars nog boven het stof uit.

De huidige storm is veel diffuser en astronomen weten niet precies hoe de storm zich verder zal gaan ontwikkelen. Op dit moment zijn er nog geen tekenen dat het weer op Mars gaat opklaren.

NASA houdt de stofstorm voortdurend in de gaten. De Curiosity kan met zijn weerstation nog steeds waarnemingen doen vanaf het oppervlak en de Mars Reconnaissance Orbiter, de Mars Odyssey en de MAVEN (alle drie van de NASA) doen dit vanuit een baan om de planeet. Uiteraard zijn ook de Europese Mars Express en de ExoMars Trace Gas Orbiter van de partij. Ook de Indiase Mars Orbiter Mission draait nog steeds om de planeet heen.

Een belangrijke vraag voor de onderzoekers is waarom sommige stofstormen de hele planeet kunnen bedekken en maanden kunnen aanhouden terwijl andere stofstormen na een week alweer zijn uitgedoofd.

De laatste foto’s die de Curiosity naar de Aarde stuurden toonden een muur van mist over de Gale krater die echt keer dikker is dan normaal wordt waargenomen in deze tijd van het jaar. De foto’s laten ook een vreemd gebrek aan schaduwen zien en dat komt omdat de hele lucht op Mars nu roodgekleurd is waardoor rotsen van alle kanten worden verlicht.

De stofstorm heeft geen invloed op de energievoorziening van de Curiosity maar de geringe hoeveelheid licht zorgt er wel voor dat de rover geen foto’s meer kan maken. Als er geen foto’s worden gemaakt dan buigt de mast met daarop de camera’s richting de grond om zo de gevoelige apparatuur te beschermen tegen het snijdende stof.

Updates over de storm en de status van de Opportunity rover kan je volgen via Mars Storm Watch van de NASA.

 

Eerste publicatie: 24 juni 2018