Zonnestelsel Nieuws

Grote komeet uit de Oortwolk onderweg naar de Zon

Komeet Hale-Bopp
Komeet Hale-Bopp was verschillende maanden met het blote oog zichtbaar.

Een object met een ongebruikelijke grootte zal in 2031 zijn dichtste nadering tot de Zon maken. In tijd zal het object voorbij de baan van Saturnus komen en mogelijk veranderen in een enorm grote komeet. Astronomen kijken ondertussen uit naar “vuurwerk”.

Het mysterieuze object heet 2014 UN271 en het bevindt zich momenteel op een afstand van 22 Astronomische Eenheden van de Zon ( 1 AE is de gemiddelde afstand tussen de Aarde en de Zon en komt overeen met ± 150 miljoen kilometer). Het object is dus de baan van Neptunus al gepasseerd. De ontdekking werd op 19 juni 2021 door het Minor Planet Center van de Internationale Astronomische Unie aangekondigd. Het object moet nog 11,1 AE reizen om zijn perihelium te bereiken. Het perihelium is de kleinste afstand tot de Zon. Dit zal in 2021 gebeuren waarna 2014 UN271 weer aan zijn terugreis naar de Oortwolk begint.

Het object is met behulp van algoritmes gevonden in de data van de Dark Energy Survey die tussen 2014 en 2018 zijn verzameld. In die periode werden er bijna 40 waarnemingen van 2014 UN271 gedaan waardoor astronomen nu de grootte, snelheid en baan kunnen berekenen.

Het object werd voor het eerst gezien tot het 29 AE van de Zon was verwijderd en het heeft de afgelopen 7 jaar 7 AE afgelegd. Het object volgt een extreem langgerekte baan maar de precieze baanperiode is niet helemaal zeker, die varieert van 400.000 tot 1 miljoen jaar. Deze voorspelde periode en baan bevinden zich wel binnen de verwachte bandbreedte voor kometen.

Hoe ver weg het object van de Zon zal komen is nog grotendeels onbekend maar de dichtste nadering tot de Zon is redelijk nauwkeurig berekend. Dat komt omdat het object zich veel dichter bij dit punt bevindt dan het van zijn verste punt in zijn baan is verwijderd. Vanwege zijn enorme baan is er ook een relatief zwakke binding met de Zon waardoor kleine veranderingen in de baan tijdens de dichtste nadering kunnen leiden tot enorme verschillen op het verste punt in zijn baan.

De diameter van het object is berekend tussen 100 en 270 kilometer en 2014 UN271 is daarmee een van de grootste beende objecten afkomstig uit de buitenste delen van het zonnestelsel. Het is zonder twijfel het grootste Oortwolk object dat ooit is ontdekt maar het komt qua grootte niet in de buurt van een dwergplaneet. Vermoedelijk is het ook geen rond object. De grootte van 2014 UN271 is berekend aan de hand van zijn reflectie. Naarmate het object dichterbij komt kan men de grootte beter bepalen.

Tijdens het perihelium in 2021 zal het object vermoedelijk een coma en een staart ontwikkelen en dan zal het onder de grootste kometen ooit waargenomen kunnen worden geschaard. Andere voorbeelden van grote kometen zijn komeet Sarabat (waargenomen in 1729) met een kern van ongeveer 100 kilometer en komeet Hale-Bopp die een grootte had van 40 tot 80 kilometer. Het nieuw ontdekte object kan wel een de nieuwe recordhouder worden maar dat weten we pas zeker als het nog dichterbij is en astronomen nauwkeurigere metingen kunnen doen.

Het is overigens geen garantie dat 2014 UN271 over 10 jaar zich als een komeet gaat ontwikkelen. Kometen worden gedefinieerd als hemelse objecten die, als ze de Zon naderen, een coma en een staart ontwikkelen. Deze coma is het resultaat van sublimerend ijs (sublimatie is het proces waarbij vaste stoffen rechtstreeks in gas veranderen.

Astronomen verwachten dat de meeste objecten in de buitenste delen van het zonnestelsel grote hoeveelheden ijs bevatten dus als ze dichter bij de Zon komen dan zal er sublimatie gaan plaatsvinden. Maar of dit specifieke object tijdens zijn dichtste nadering tot de Zon een coma zal ontwikkelen is afhankelijk van zijn samenstelling en hoe vaak het al in de buurt van de Zon is geweest. Misschien bevat het veel minder ijs dan aangenomen.

Interessant is dat dit object, als het in een komeet zou veranderen, een ongerepte komeet zou kunnen zijn, dat wil zeggen een komeet die voor het eerst actief wordt tijdens een dichte nadering tot de Zon. Waarnemingen van ongerepte kometen zijn vrij zeldzaam.

Het object zou kunnen worden opgewarmd tot veel hogere temperaturen dan alles wat het in de afgelopen miljoenen jaren of zo heeft meegemaakt. Dit kan leiden tot ontgassing of thermische spanningen waardoor het versplintert en in kleine stukken uiteenvalt. Of het kan helemaal niets doen en een stevige, onveranderde bal van ijs en steen blijven.

Astronomen weten ook niet of 10,9 AE, de dichtste nadering tot de Zon, dichtbij genoeg is om kometenactiviteit op gang te brengen.

Er is enige activiteit van kometen waargenomen op deze afstanden maar de meeste kometen koeten dichterbij de Zon komen voordat ze een coma en staart krijgen. Astronomen weten het dus echt niet en ze zullen het de komende 10 jaar moeten gaan ontdekken.

Mocht 2014 UN271 als een komeet opflakkeren dan zal deze waarschijnlijk niet zichtbaar zijn voor het blote oog of verrekijker. Maar met een geschatte helderheid van magnitude 16 tot 17 zal het zeker zichtbaar zijn voor telescopen.

Astronomen kijken uit naar mogelijk “vuurwerk”, inclusief de mogelijkheid dat het object uiteenvalt. Het kan zijn dat astronomen voor het eerst getuige zijn van de geboorte van een langperiodieke komeet. Men is benieuwd naar de vorm van het object.

Men hoopt ook de Vera Rubin telescoop, die over twee jaar opgeleverd moet worden, ingezet kan worden om de nadering van het object te volgen. Mogelijk kan men een film maken van de evolutie van het object gedurende de komende 10 jaar.

Astronomen maken zich overigens wel steeds grotere zorgen over dergelijke waarnemingen in de toekomst. De komende jaren zal er een nieuwe generatie grote telescopen opgeleverd gaan worden die mogelijk enorm worden gehinderd doordat bedrijven als Starlink en Oneweb enorme hoeveelheden satellieten in een baan om de Aarde willen brengen.

 

Eerste publicatie: 28 juni 2021
Bron: diverse persberichten