Astronomen

Grote Reber – de eerste radio-astronoom

Radiosraling rond het galactische centrum
Radiostraling rond het galactische centrum, opgenomen met de radiotelescoop van Grote Reber in Wheaton

Grote Reber werd op 22 december 1911 geboren. Voor zijn dertigste werd hij ‘s werelds eerste radioastronoom. Hij opende met zijn werk een heel nieuw venster op het heelal waardoor astronomen objecten en processen kunnen bestuderen die ze in zichtbaar licht niet kunnen waarnemen waaronder pulsars en quasars en de detectie van atomen en moleculen in de ruimte tussen de sterren.

Grote Reber ostreeks 1937
Grote Reber omstreeks 1937

Voor de jaren 30 van de vorige eeuw konden astronomen het heelal alleen maar in zichtbaar licht bestuderen. In het begin van de jaren 30 bestudeerde Karl Jansky de radio interferentie op de trans-Atlantische telefoonlijnen en hij ontdekte tijdens dat onderzoek de radiostraling die uit ons sterrenstelsel kwam. Het was echter Grote Reber die zich realiseerde dat dit een belangrijke nieuwe manier was om het heelal te bestuderen. In 1937 bouwde Grote Reber uit eigen middelen een radiotelescoop en plaatste die in zijn achtertuin in Whaeton, een voorstad van Chicago. Deze radiotelescoop had het klassieke ontwerp van een schotel dat tegenwoordig nog steeds wordt toegepast voor veel radiotelescopen.

De radiotelescoop van Reber had een schotel met een diameter van 9,75 meter en hij kon er de hemel mee in kaart brengen op een frequentie van 160 MHz, dat komt overeen met een golflengte van 1,9 meter. Hij maakte er de eerste gedetailleerde radiokaart mee waarop de melkweg zichtbaar was en ook voor het eerst het galactische centrum en de radiobron die later bekend werd als Sagittarius A. Het was voor het eerst dat het heelal werd bestudeerd op golflengtes anders dan die met het blote oog zichtbaar zijn.

In het begin van de vijftiger jaren van de vorige eeuw vertrok hij uit Wheaton en zette hij zijn radio astronomische experimenten voort op Mount Haleakala op Hawaii. In 1954 vertrok hij naar Tasmanië waar hij radiotelescopen bouwde die op veel grotere golflengtes konden waarnemen en die er qua ontwerp ook heel anders uitzagen dan de traditionele schotelantennes. Hij bouwde er een radiotelescoop die kon waarnemen op een frequentie van 2 MHz oftewel 144 meter. Deze hele lage radiofrequentie radiotelescoop bestreek een oppervlakte van één vierkante kilometer. Deze radiotelescoop is nog steeds de grootste enkelvoudige radiotelescoop als we kijken naar het collecterende vermogen. In de jaren 60 van de vorige eeuw bracht hij met deze radiotelescoop de zuidelijke hemel in kaart.

Reber was bij vele wetenschappelijke uitdagingen betrokken. Zo bouwde hij in Bothwell in Tasmanië een energie-efficiënt huis, hij deed plantstudies en hij deed onderzoek naar energie-efficiënte transportmiddelen. Zo bouwde hij Pixie, zijn eerste elektrische auto.

Reber had zo zijn eigen ideeën en hij geloofde absoluut niet in de oerknaltheorie. Veel van zijn ideeën en activiteiten vielen buiten de activiteiten waar de meeste astronomen zich mee bezig hielden maar zijn bijdragen in de beginjaren van de radioastronomie waren zeer belangrijk. Hij kreeg verschillende prijzen waaronder een eredoctoraat van de Ohio State University.

Grote Reber stierf op 20 december 2002 in Tasmanië, slechts 2 dagen voor zijn 91-ste verjaardag.

Eerste publicatie: 22 december 2017