Astronomie

Halloween is een astronomische dag

samhain
Halloween

Halloween wordt gevierd op 31 oktober. Het stamt af van Samhain (uitgesproken als so-wèn, einde van de zomer), een oud feest van de Celten en de Druiden. Het festival wordt gevierd op de dag midden tussen de herfstequinox en het wintersolstice.

Halloween – afgekort van All Hallows’ Eve is een astronomisch feest. Het is de moderne afstammeling van Samhain, een heilig feest van de Celten en de Druiden die op de Britse eilanden leefden. Maar het is ook de dag precies tussen de herfstequinox en het wintersolstice. En dat is waarschijnlijk de reden dat Samhain op die dag werd gehouden.

De oude Celten waren goede waarnemers. Er zijn vier dagen die in het midden liggen tussen een equinox en een solstice. De equinox is het meest westelijke punt of het meest oostelijke punt waar de Zon onder gaat. De solstice is het meest noordelijke of zuidelijke punt aan de horizon waar de Zon ondergaat. Halloween, dat op 31 oktober wordt gevierd, is voor bewoners van het noordelijk halfrond ongeveer halverwege de herfstequinox en het wintersolstice.

Met andere woorden, in de traditionele astronomie kan een jaar in acht seizoensgebonden parten worden onderverdeeld. Het zijn de maart en september equinoxes, de juni en december solstices en dus de vier tussenliggende dagen.

20161030_cross_quarter_day
De baan van de Aarde om de Zon wordt gekenmerkt door twee equinoxes, twee solstices en vier tussenliggende dagen. Halloween is de vierde van deze tussenliggende dagen. Credit: NASA

Tegenwoordig worden die vier tussenliggende dagen Groundhog dag (2 februari) Mei dag (1 mei), Lammas (1 augustus) en Halloween (31 oktober) genoemd. Deze dagen markeren de baan van de Aarde om de Zon. Het zijn dagen die vooral in de Angelsaksische landen nog een betekenis hebben.

Van deze dagen is Halloween de spookachtigste dag mogelijk omdat in deze tijd van het jaar de dagen korter worden. Men zegt dat tijdens Halloween de geesten rondspoken van zonsondergang tot middernacht. Na middernacht, op 1 november, de dag die we nu Allerheiligen noemen gaan de geesten weer rusten.

Connectie met de Pleiaden

De Pleiaden
De Pleiaden. De Zon is vermoedelijk ontstaan in een dergelijke groep sterren waarbij uitwisseling van planeten mogelijk was doordat de sterren dicht bij elkaar stonden. (Credit: NASA)

Men denkt dat de voorloper van Halloween, het Samhain feest werd gevierd op de dag dat de Pleiaden tijdens middernacht hun hoogste punt aan de hemel bereiken. Met andere woorden, de Pleiaden bereiken hun hoogste punt aan de hemel midden tussen de herfstequinox en het wintersolstice. Tegenwoordig wordt Halloween altijd op 31 oktober gevierd maar de Pleiaden bereiken op 21 november hun hoogste punt aan de hemel.

Als er daadwerkelijk een verband is geweest tussen Samhain en het hoogste punt van de Pleiaden tijdens middernacht dan is dit geweest in de 11-de (1001-1100) en de 12-de eeuw (1101-1200). Dit was verschillende eeuwen voor de invoering van de Gregoriaanse kalender.

In die tijd werd de Juliaanse kalender gebruikt en viel de middernachtelijke culminatie van de Pleiaden verrassend genoeg op of omstreeks 31 oktober. De Juliaanse kalender liep echter wel ongeveer een week uit de pas met de seizoenen. Had men in die tijd al de Gregoriaanse kalender gebruikt dan was Halloween op 7 november gevallen.

Tegenwoordig wordt Halloween altijd op 31 oktober gevierd maar ligt het midden tussen de herfstequinox en het wintersolstice op 7 november en bereiken de Pleiaden op of omstreeks 21 november tijdens middernacht hun hoogste punt aan de hemel.

Eerste publicatie: 31 oktober 2016
Laatste keer bijgewerkt op: 31 oktober 2020

Bron: eartsky.org