Het meest nabije zwarte gat blijkt een fata morgana te zijn
In 2020 ontdekte een team astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in het stersysteem HR 6819 het meest nabije zwarte gat tot de Aarde. Dit stersysteem is ongeveer 1000 lichtjaar van ons verwijderd. Maar de ontdekking werd meteen door andere wetenschappers in twijfel getrokken.
Naar nu blijkt hebben die gelijk. Nieuw onderzoek, door een internationaal team van wetenschappers onder leiding van de astronoom Abigail Frost van de Katholieke Universiteit Leuven heeft bewezen dat het zwarte gat in HR 6819 niet bestaat.
Het oorspronkelijke onderzoek dat in 2020 werd gepubliceerd door ESO-astronoom Thomas Rivinius stelde dat het HD 6819-systeem een drievoudig systeem is bestaande uit een ster die dicht om een zwart gat draait en een andere ster die er in een wijde baan omheen draait. Maar een ander onderzoek in 2020, onder leiding van promovenda Julia Bodensteiner, destijds universiteit Leuven en nu ook werkzaam bij de ESO, stelde dat het systeem ook kon bestaan uit twee sterren waarbij de ene materie van de andere wegsnoept. Dit fenomeen wordt ook wel omschreven als “stellair vampirisme”.
De onderzoekers besloten om samen te gaan werken om HR 6819 nader te onderzoeken en te bepalen welke verklaring het meest waarschijnlijk zou zijn.
De scenario’s waar men naar op zoek was waren vrij duidelijk, heel verschillend en gemakkelijk van elkaar te onderscheiden met de juiste instrumenten. De onderzoekers waren het er over eens dat er twee lichtbronnen in het systeem zijn dus de vraag was of ze in een nauwe baan om elkaar heen draaien, zoals het gestripte sterscenario, of verder van elkaar zijn verwijderd zoals in een zwart gatscenario.
Het oorspronkelijke onderzoek van Rivinius was gebaseerd op waarnemingen gedaan met een relatief kleine telescoop. Het nieuwe team zette de Very Large Telescope (VLT) en de Very Large Telescope Interferometer (VLTI) in voor hun onderzoek. De twee krachtige instrumenten bevinden zich in Chili en zouden meer gedetailleerdere afbeeldingen kunnen maken van HR 6819 dan het gereedschap waar Rivinius tijdens zijn eerste onderzoek mee moest werken.
Met de meer krachtige waarnemingen was de situatie van HR 6819 snel duidelijk; het gaat om slechts twee sterren die in een nauwe baan om elkaar heen draaien. Er is geen sprake van een zwart gat. Maar de afwezigheid van een zwart gat is geen reden om te treuren.
De beste interpretatie tot nu toe is dat er sprake is van een binair systeem dat wordt waargenomen kort nadat een van de sterren de atmosfeer van zijn begeleidende ster heeft gezogen. Die interpretatie bevestigt de stellaire vampirismetheorie.
Het is volgens de onderzoekers buitengewoon moeilijk om zo’n post-interactiefase te vangen want die duurt maar kort. Dit zorgt er voor dat de bevindingen voor HR 6819 opwindend zijn. Het is namelijk een perfecte kandidaat om te bestuderen hoe dit vampirisme de evolutie van massieve sterren beïnvloedt, waaronder zwaartekrachtsgolven en gewelddadige supernova-explosies.
De resultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
Eerste publicatie: 2 maart 2022
Bron: space.com & anderen
