Jupiter

Hoe groot is de rode vlek van Jupiter?

De Grote Rode Vlek op Jupiter
Jupiter en zijn Grote Rode Vlek (credit NASA/Hubble)

De Grote Rode Vlek is een enorme storm op Jupiter die zich in een wolkenband net beneden de evenaar bevindt. Zolang mensen met telescopen Jupiter bestuderen is de Grote Rode Vlek zichtbaar.

De eerste astronoom die een notitie maakte over de Grote Rode Vlek was de astronoom Robert Hooke die de vlek in 1664 beschreef. Hij plaatste de vlek echter aan het noordelijk halfrond. Een meer betrouwbare waarneming is afkomstig van Giovanni Cassini die tussen 1665 en 1713 een permanente vlek waarnam op ruwweg dezelfde locatie.

Het vreemde is dat astronomen de vlek tot 1830 niet zagen. Toen pas was de moderne vlek zoals we die nu kennen duidelijk zichtbaar. Waren er dan twee verschillende vlekken? Of verdween de Grote Rode Vlek en kwam hij weer terug? Dat weten we dus niet.

Op Aarde wordt een orkaan in categorie 1 ingedeeld als hij een windsnelheid van meer dan 119 km/u bereikt. Een orkaan van categorie 4 bereikt windsnelheden van meer dan 250 km/u. Bij die windsnelheden kunnen gebouwen op Aarde ernstig worden beschadigd. De Grote Rode Vlek bereikt echter gemakkelijk een windsnelheid van 650 km/u.

Hoe groot is die Rode Vlek eigenlijk?

Toen astronomen aan het eind van de 19-de eeuw betrouwbare waarnemingen konden doen was de Rode Vlek ongeveer 40.000 kilometer breed en 14.000 kilometer lang.

Maar sinds die tijd is de Rode Vlek krimpende. Toen de Voyagers aan het eind van de zeventiger jaren van de vorige eeuw langs Jupiter vlogen had de vlek nog maar een doorsnede van 23.000 kilometer. In 1995 kwamen astronomen met behulp van de Hubble Telescope niet verder dan 21.000 kilometer en bij nieuwe metingen in 2009 nog slechts tot 18.000 kilometer. In 2015 werd er opnieuw een meting uitgevoerd m.b.v. de Hubble en toe was de vlek nog maar 16.500 kilometer groot.

Cassini tekent de Rode Vlek
Tekeningen van Giovanni Cassini uit 1665 van wat vermoedelijk de Grote Rode Vlek is.

Met 16.500 kilometer is de Rode Vlek nog altijd groter dan de Aarde die een doorsnede heeft van 12.742 kilometer. We kunnen dus nog steeds de gehele Aarde in de Rode Vlek stoppen en dan hebben er er nog steeds een beetje speelruimte om heen. Het krimpen van de vlek gaat nog steeds door. De vlek wordt gemiddeld per jaar ongeveer 930 kilometer kleiner en met het kleiner worden veranderd de vorm steeds meer van een ovaal naar een cirkel. Ook de kleur verandert; de vlek wordt steeds lichter en dat komt misschien omdat de storm niet erg diep in de onderste lagen van de atmosfeer komt. Het is mogelijk dat de storm in onze generatie nog volledig verdwijnt en door niemand meer gezien kan worden.

Ovaal BA
Het ontstaan van Ovaal BA. Credit: NASA/JPL/WFPC2

De Grote Rode Vlek is overigens lang niet de enige storm op Jupiter, er komen veel meer stormen voor maar die zijn lang niet zo groot. Mogelijk zijn deze stormen er verantwoordelijk voor dat de Grote Rode Vlek begint te verdwijnen.

Als je op foto’s van de Hubble kijkt dan zijn er ook andere orkanen zichtbaar waarvan de grootste bekend is als Ovaal BA. Deze orkaan werd voor het eerst waargenomen in 2000 nadat een aantal kleinere orkanen samensmolten tot een kleine rode vlek.

Gedurende die tijd is Ovaal BA steeds groter en sterker geworden. Ovaal BA is nu ongeveer even groot als de Aarde en er komen windsnelheden voor van meer dan 600 kilometer per uur.

Omdat de banden op Jupiter zich in tegengestelde richtingen bewegen denken astronomen dat andere nabije stormen de kracht van de Grote Rode Vlek ondermijnen en wellicht Ovaal BA voeden. Over enige tijd zullen beide orkanen even groot zijn en als de Grote Rode Vlek uiteindelijk verdwijnt dan zal Ovaal BA het stokje overnemen.

Op 4 juli 2016 is de Juno aangekomen bij Jupiter. Ook Juno zal de Grote Rode Vlek en het weersysteem van Jupiter uitgebreid gaan bestuderen.

Meer over Jupiter:

Meer over Jupiter

Eerste publicatie: 26 juli 2016

Bron: UniverseToday