Pluto

Hoe is Pluto ontstaan?

 

Structuren op Pluto
Deze kleurenopname van Pluto is samengesteld uit opnames die door de New Horizons zijn gemaakt tijdens de scheervlucht in juli 2016. De afbeelding toont een 80 kilometer brede scheur tussen de al-Idrisi bergen en het vlakke Sputnik Planum. Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Ooit als planeet begonnen behoort Pluto nu tot de orde van de dwergplaneten. Dit komt omdat Pluto, al gevolg van zijn geringe massa, niet in staat is zijn baan schoon te houden. Terwijl de meeste objecten in het zonnestelsel in ongeveer hetzelfde baanvlak draaien, wijkt de baan van Pluto sterk af van de rest. Samen met zijn grootste maan Charon is Pluto lid van het enige dubbelplaneetsysteem in het zonnestelsel. Deze grote verschillen betekenen dat de dwergplaneet op een andere manier is ontstaan dan de grote planeten in het zonnestelsel.

Het vroege zonnestelsel

Ongeveer 4,6 miljard jaar geleden was ons zonnestelsel nog een grote wolk van gas en stof bekend als de zonnenevel. Als gevolg van de zwaartekracht begon die wolk samen te trekken en te draaien.

Na de vorming van de Zon begon het resterende materiaal samen te klonteren. Kleinere deeltjes vormden onder invloed van de zwaartekracht grotere delen. De zonnewind blies de lichtere elementen naar de buitenste delen van het jonge zonnestelsel. Alleen zwaar, rotsachtig materiaal bleef in het centrum aanwezig. Hieruit vormden zich de Aardse planeten. Verder weg waar de zonnewind geen invloed meer had op de lichtere elementen zoals waterstof en helium klonterden deze ook weer samen om zo de gasplaneten te vormen. Op deze manier zijn asteroïden, kometen, planeten en manen ontstaan.

De rotsachtige kern van Pluto is wellicht op deze manier als eerste ontstaan. Naderhand zijn gassen en ijs onder invloed van de zwaartekracht aangetrokken en werd de kern groter en groter. Maar net zoals de andere dwergplaneten lukte het Pluto niet om voldoende massa te verzamelen om tot een echte planeet uit te groeien.

Pluto is uniek in het zonnestelsel omdat het technisch gesproken een dubbelplaneet is. Het centrum van de massa van Pluto en zijn grootste maan Caron bevindt zich buiten het binnenste van de dwergplaneet. Dit betekent dat het paar ons iets kan leren over dubbelplaneten maar ook over hoe planeten ontstaan in systemen met twee of meer sterren.

Niet door Neptunus verstoten

Het nog jonge zonnestelsel was een rommelige plaats met planeten, dwergplaneten en asteroïden die nog niet allemaal hun eigen plaats hebben gevonden. De planeten in hun baan hadden voldoende massa om genoeg aantrekkingskracht te hebben om de banen van de kleinere hemellichamen te beïnvloeden. Sommigen werden richting Zon gekatapulteerd, anderen werden het zonnestelsel uit geslingerd. Vergeleken met vroeger ziet het zonnestelsel er tegenwoordig een stuk opgeruimder uit.

De vreemde baan van Pluto leidde er in het verleden toe dat veel astronomen dachten dat Pluto in een ver verleden ooit uit de baan van Neptunus is gestoten. Dit idee werd versterkt door de overeenkomsten met Triton, de grootste maan van Neptunus. De baan van Pluto is echter dusdanig dat de dwergplaneet nooit in botsing kan komen met Neptunus en dat betekent dat Pluto ook nooit deel uitgemaakt kan hebben van Neptunus en zijn manen.

Eentje van velen

Toen astronomen er eenmaal van overtuigd waren dat Pluto nooit tot het Neptunussysteem heeft behoord begon men andere verklaringen te zoeken voor de afwijkende baan. Dat leidde tot de ontdekking van de Kuipelgordel, een wolk van rotsblokken en ijs aan de rand van ons zonnestelsel.

Als een planeet viel Pluto op door zijn temperatuur, afstand en baan maar als Kuipergordel object is Pluto een van de vele rotsblokken. Pluto is dan wel het grootste object in dit gebied maar de dwergplaneet Eris is een goede tweede. In eerste instantie werd zelfs aangenomen dat Eris groter was dan Pluto. De ontdekking van Eris heeft er toe bijgedragen dat Pluto in 2006 als dwergplaneet werd geclassificeerd.

Meer over Pluto

 

 

Eerste publicatie: 23 november 2012
Laatste wijziging: 30 september 2017