SterrenWaarnemen

Hyaden – de kop van de Stier

 

Elnath in het sterrenbeeld Taurus - Stier

De Hyaden met de heldere ster Aldebaran. Ook de Pleiaden zijn in het sterrenbeeld Stier te vinden.

De heldere ster Aldebaran is een deel van het V-vormige patroon van sterren dat we de Hyaden noemen. Deze gemakkelijk te vinden open sterrenhoop stelt de kop van Taurus de Stier voor.

Met uitzondering van de Ursa Major Bewegende Groep zijn de Hyaden op ongeveer 150 lichtjaar afstand de meest nabije open sterrenhoop. De open sterrenhoop is gemakkelijk aan de sterrenhemel te vinden omdat het de vorm heeft van een grote V. De heldere ster Aldebaran maakt deel uit van deze V.

Op zoek naar de Hyaden

De Hyaden zijn op een heldere avond in januari en februari gemakkelijk te vinden boven de zuidelijke horizon. In maart en april zijn de Hyaden ’s avonds in het westen te vinden.

Zoekkaart voor Aldebaran in het sterrenbeeld taurus - Stier
Trek een lijn vanuit de drie gordelsterren van Orion naar rechts. De eerste heldere ster die je tegenkomt is Aldebaran.

In de wintermaanden kunnen de drie gordelsterren van Orion gebruikt worden om Aldebaran in de Stier te vinden. Dan heb je ook meteen de Hyaden te pakken. Trek een denkbeeldige lijn westwaarts door de drie gordelsterren en je komt vanzelf uit bij de oranjerode ster Aldebaran die het oog van de Stier voorstelt. Aldebaran maakt deel uit van het V-vormige patroon dat de kop van de Stier vormt. Deze V-vorm van sterren zijn de Hyaden. Aldebaran maakt echter geen deel uit van de open sterrenhoop. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 65 lichtjaar van de Zon terwijl de gemiddelde afstand tot de sterren van de Hyaden ongeveer 150 lichtjaar bedraagt.

De V-vorm (met uitzondering van Aldebaran) toont de helderste van de enkele honderden sterren die deel uit maken van de Hyaden. Een tiental sterren meer zijn zichtbaar onder zeer goede waarneemomstandigheden maar enkele tientallen sterren kunnen gezien worden met behulp van een verrekijker of een telescoop met kleine vergroting. Vanuit het noordelijk halfrond zijn de Hyaden van januari tot april het beste waar te nemen.

In het sterrenbeeld Stier vinden we ook nog de open sterrenhoop de Pleiaden. De Pleiaden bevinden zich veel verder weg dan de Hyaden, op ongeveer 430 lichtjaar. Zowel de Hyaden als de Pleiaden zijn met het blote oog gemakkelijk te vinden maar ze tonen hun ware pracht pas in een verrekijker of telescoop.

Geschiedenis en mythologie van de Hyaden

In de mythologie waren de betraande Hyaden de dochters van Atlas en Aethra die eeuwig huilden om hun broer Hyas die door een leeuw of een beer was gedood. De Hyaden zijn de halfzussen van de Pleiaden, de dochters van Atlas en Pleione. De goden hielden de dochters van Atlas, zowel de Hyaden als de Pleiaden, buiten bereik van Orion waardoor ze veilig waren voor de avances van deze jager.

De goden veranderden Hyas in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman en de leeuw die hem doodde in het sterrenbeeld Leo – Leeuw. De goden plaatsten Aquarius en Leo tegenover elkaar aan de sterrenhemel en daarmee zijn de beide sterrenbeelden dus nooit tegelijkertijd zichtbaar. Als het ene sterrenbeeld in het westen opkomt dan gaat het andere sterrenbeeld in het oosten onder.

De Hyaden in de wetenschap

Ofschoon de Hyaden en de Pleiaden in de mythologie halfzussen zijn is er wetenschappelijk gezien geen enkele relatie tussen de twee sterrenhopen.

De Pleiaden bestaan uit hete sterren in de nadagen van hun jeugd en de sterrenhoop is daarmee ongeveer 100 miljoen jaar oud. De koudere rode reuzen en witte dwergen die in de Hyaden voorkomen duiden erop dat deze sterrenhoop meer dan 700 miljoen jaar oud is.

Interessant is wel dat astronomen een verband vermoeden tussen de Hyaden en de Bijenkorf sterrenhoop in het sterrenbeeld Kreeft – Cancer. De twee sterrenhopen zijn honderden lichtjaren van elkaar verwijderd maar ze zijn van dezelfde leeftijd en ze bewegen in dezelfde richting door de ruimte. Astronomen vermoeden dat deze twee sterrenhopen ongeveer 900 tot 800 miljoen jaar geleden zijn ontstaan uit dezelfde gasnevel.

 

Eerste publicatie: 31 januari 2018