Zon

Interessante weetjes over de Zon

Enorm filament op de Zon. Credit: SDO/NASA

Denk je alles al te weten over de Zon? In dit artikel bespreken we 10 willekeurige feiten over de Zon. Misschien ken je er al een aantal en hopelijk zijn er ook totaal nieuwe voor je bij.

De Zon is het zonnestelsel

We wonen op onze planeet waarvan we denken dat die een gelijkwaardig lid is van het zonnestelsel. Maar dat is ver naast de waarheid. De realiteit is dat de massa van de Zon gelijk is aan 99,8% van de massa van ons zonnestelsel. Dus de massa van de Aarde is slechts een fractie van de fractie van de massa van het zonnestelsel. We stellen qua massa dus echt niks voor.

De Zon bestaat voornamelijk uit waterstof en helium

Als je de Zon uit elkaar zou kunnen rafelen en de verschillende elementen op aparte hopen zou kunnen gooien dan zou je zien dat 74% van de massa afkomstig is van waterstof en 24% van helium. De resterende 2% zijn sporen van ijzer, nikkel, zuurstof en alle andere elementen die in ons zonnestelsel voorkomen. Met andere woorden, de Zon bestaat voornamelijk uit waterstof.

De Zon is best wel groot

We kennen enkele enorm grote en heldere sterren, zoals bijvoorbeeld Betelgeuze en Eta Carinae. Maar die sterren bevinden zich ver van ons vandaan. Onze Zon is een relatief heldere ster. Als je de 50 meest nabije sterren binnen een afstand van 17 lichtjaar van de Aarde bekijkt dan zou de Zon, in absolute zin, de vierde ster zijn. Niet slecht dus.

Zon versus Aarde
De grootte van de Zon vergeleken met die van de Aarde

De Zon is groot maar ook erg klein

Met een diameter van 109 maal de grootte van de Aarde is de Zon best wel een grote bol. Je kan 1,3 miljoen aardbollen in de Zon stoppen. Of je plet 11.900 Aardes om het oppervlak van de Zon mee te bedekken. Dat is dus wel groot maar er zijn veel grotere sterren in het heelal. Als we de grootste ster nemen die we kennen en we plaatsen die op de plek van de Zon dan zou de planeet Saturnus er helemaal in verdwijnen.

De Zon is van middelbare leeftijd

Astronomen denken dat de Zon (en de planeten) ongeveer 2,59 miljard jaar geleden uit een grote nevel zijn ontstaan. De Zon bevindt zich op de hoofdreeks van sterren en verbruikt langzaam zijn waterstofvoorraad. Maar er komt een moment, over ongeveer 5 miljard jaar, dat de Zon aan zijn rode reusstadium begint. Dan zwelt de Zon enorm op en zullen de binnenste planeten, vermoedelijk inclusief de Aarde, verzwolgen worden door de Zon. De Zon zal zijn buitenste lagen wegblazen en het resterende deel zal krimpen tot een witte dwerg.

De Zon bestaat uit lagen

De Zon lijkt op een brandende bal van vuur maar in feite heeft de Zon een interne structuur. Het zichtbare oppervlak dat we kunnen zien noemen we de fotosfeer. Deze bereikt een temperatuur tot ongeveer 6000 Kelvin. Onder de fotosfeer bevindt zich de convectiezone, van hieruit komt de hitte vanuit het binnenste van de Zon naar het oppervlak toe en valt kouder materiaal terug naar binnen. Dit gebied begint op 70% van de straal van de Zon. In deze zone kan hitte alleen door middel van straling voortbewegen. De kern van de Zon strekt zich uit van het centrum van de Zon tot een afstand van ongeveer 0,2 * de straal van de Zon. In dit gebied bereikt de temperatuur een hoogte van 13,6 miljoen Kelvin en fuseren moleculen waterstof samen tot helium.

De Zon warmt op en zal al het leven op Aarde doden

Het lijkt erop dat de Zon er altijd is geweest en er altijd zal zijn. Onveranderlijk. Maar dat is niet zo. De Zon warmt geleidelijk aan op. Per miljard jaar wordt de Zon ongeveer 10% helderder. Binnen een paar miljard jaar zal de hitte van de Zon zo intens zijn dat er geen vloeibaar water meer kan bestaan aan het oppervlak van de Aarde. Misschien kunnen bacteriën zich nog ondergronds handhaven maar het oppervlak van onze planeet zal verzengend heet en onbewoonbaar zijn geworden. Daarna duurt het nog enkele miljarden jaren alvorens de Zon is opgezwollen tot een rode reus en onze planeet volledig verwoest zal worden.

De rotatie van zonachtige sterren bepaald
Zonachtige sterren hebben een differentiële rotatie: de evenaar draait sneller rond dan de hogere breedtegraden. Men neemt aan dat differentiële rotatie essentieel is voor het opwekken van magnetische activiteit en zonnevlekken.

Niet alle delen van de Zon draaien even snel rond

Anders dan de planeten is de Zon een grote bal waterstofgas. Hierdoor draaien verschillende delen van de Zon met verschillende snelheden rond. Je kan aan de verplaatsing van zonnevlekken aan het oppervlak zien hoe snel de Zon draait. Delen aan de evenaar hebben ongeveer 25 dagen nodig om eenmaal rond te draaien. Aan de polen kan het wel tot 36 dagen duren. Het binnenste van de Zon heeft er 27 dagen voor nodig.

De buitenste atmosfeer is heter dan het oppervlak

Het oppervlak van de Zon heeft een temperatuur van 6000 Kelvin. Maar dit is veel minder dan de temperatuur van de atmosfeer van de Zon. De atmosfeer van de Zon is het gebied vlak boven het oppervlak. Hier komen temperaturen voor tot 100.000 Kelvin. Maar dat is nog niks. De nog verder weg gelegen corona haalt een temperatuur van meer dan een miljoen Kelvin.

De Parker Solar Probe
Artist impression van de Parker Solar Probe die de Zon van dichtbij gaat bestuderen

De Zon wordt momenteel door ruimtesondes bestudeerd

Zo is de in december 1995 gelanceerde SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) nog steeds actief. Meer recent zijn het de twee STEREO ruimtesondes die de Zon zijn gaan verkennen, de beelden van deze twee sondes kunnen worden verwijderd tot driedimensionale beelden die wetenschappers veel meer informatie verschaffen over het effect van de Zon op het weer in de ruimte. Ook de medio 2018 gelanceerde Parker Solar Probe zal een grote bijdrage aan onze kennis over de Zon gaan opleveren.

 

 

Eerste publicatie: 17 februari 2019
Bron: UniverseToday

Meer over de Zon