Joeri Gagarin – de eerste mens in de ruimte
Joeri Gagarin was de eerste mens in de ruimte. Zijn vlucht, op 12 april 1961, duurde 108 minuten en hij draaide in zijn Vostok iets meer dan eenmaal om de Aarde. Na deze vlucht werd Gagarin een held in de Sovjet-Unie en zelfs nu, bijna meer dan 60 jaar na zijn historische vlucht, wordt hij nog steeds herdacht in musea en met ontelbare standbeelden en bustes geëerd op openbare plaatsen. Zijn overblijfselen zijn in het Kremlin in Moskou begraven en een deel van zijn ruimtevaartuig staat tentoongesteld in het RKK Energiya museum.
Gagarin maakte zijn vlucht in een tijd dat de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten streden om de technologische heerschappij in de ruimte. De Sovjet-Unie had al als eerste in oktober 1957 een kunstmatige satelliet, de Spoetnik, gelanceerd.
Voor Gagarin’s missie stuurden de Russen een testtoestel van de Vostok de ruimte in. Tijdens deze vlucht stuurden ze een levensgrote pop mee die ze Ivanovich noemden en een hond die naar de naam Zvezdochka luisterde. Na deze testvlucht werd de Vostok geschikt geacht voor bemande ruimtevaart.
Een legendarische astronaut
Joeri Alekseyevich Gagarin werd op 9 maart 1934 geboren als derde in een familie van vier kinderen. Als tiener zag Gagarin een Yak gevechtsvliegtuig een noodlanding maken bij hem in de buurt. Dit maakte diepe indruk op hem. Toen hij enkele jaren later in de gelegenheid werd gesteld om lid te worden van een vliegclub greep hij die kans met beide handen aan en in 1955 maakte hij zijn eerste solovlucht. Een paar jaar later solliciteerde hij naar de functie van astronaut.
Meer dan 200 Russische straaljagerpiloten werden als kandidaat-astronaut geselecteerd. Dergelijke piloten werden geschikt geacht omdat ze gewend waren aan de versnellingskrachten en schietstoelen maar ook omdat ze ervaring hadden in het omgaan met zeer stressvolle situaties. Gagarin was destijds 27 jaar oud en hij was een senior luitenant toen hij werd geselecteerd.
Gagarin werd met zijn Vostok 1 op 12 april 1961 gelanceerd vanaf de lanceerbasis Baikonoer. Omdat er nauwelijks iets bekend was over hoe gewichtsloosheid de piloot zou beïnvloeden was de ronde capsule nauwelijks voorzien van een besturing. Alles ging automatisch of vanaf de grond. In geval van nood zou Gagarin tijdens zijn vlucht een code kunnen krijgen om de bediening over te kunnen nemen maar Sergei Korolev, hoofdontwerper van het Sovjet-Russische ruimtevaartprogramma, hield dit protocol tegen en gaf de code aan Gagarin voor die werd gelanceerd.
Tijdens de 108 minuten durende vlucht draaide Gagarin iets meer dan eenmaal om de Aarde waarbij hij een maximale hoogte van 327 kilometer bereikte. De Vostok 1 had voor 10 dagen aan noodvoorraden bij zich. Dat was gedaan voor het geval de motoren er mee stopten en Gagarin op een natuurlijke manier naar de Aarde terug zou moeten vallen. Gelukkig waren deze voorraden niet nodig. Toen Gagarin terugkwam in de atmosfeer van de Aarde lukte het hem om zijn bewustzijn te bewaren. Hij kreeg tijdens zijn afdaling namelijk te maken met een achtmaal hogere zwaartekracht dan normaal.
Vostok 1 had geen motoren om de terugkeer op Aarde te vertragen en er was geen manier om veilig te landen. Op een hoogte van 7 kilometer werd Gagarin met een schietstoel uit de Vostok 1 geschoren en daalde hij aan een parachute verder naar de grond. Om zijn vlucht als een echte ruimtevlucht te laten gelden was door de FAI, de Fédération Aéronautique Internationale, bepaald dat piloten in hun ruimteschip moesten landen. Leiders van de Sovjet-Unie gaven aan dat Gagarin in zijn Vostok 1 de grond had geraakt en pas in 1971 werd bekend dat hij met een schietstoel uit zijn capsule was geschoten. Desondanks blijft Gagarin de eerste mens die de Aarde verliet en naar een baan om onze planeet reisde.
De erfenis van Gagarin
Na zijn terugkeer op Aarde was Gagarin een internationale held. Hij werd door honderdduizenden op het Rode Plein in Moskou toegejuicht. Als een nationale schat reisde Gagarin de wereld rond om deze historische Sovjetoverwinning te vieren.
Na zijn terugkeer werd hij lid van de Opperste Sovjet, het hoogste wetgevende orgaan binnen de Sovjet-Unie en werd hij commandant van de astronautenopleiding. Omdat de Sovjets een bekend en geliefd publiek figuur niet wilden verliezen mocht hij niet meer de ruimte in. Maar hij bleef wel testvluchten voor de luchtmacht uitvoeren.
Op 27 maart 1968 kwam Gagarin, samen met een andere piloot, om het leven tijdens een testvlucht met een MiG-15 straaljager. Hij liet een vrouw, Valentina Ivanovna Goryacheva, en twee dochters na.
Na verloop van tijd begonnen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten samen te werken. In 1975 vond de eerste gezamenlijke missie plaats, de Apollo-Sojoez. Hierna stuurde de NASA na de val van de Sovjet-Unie in 1991 verschillende astronauten naar het Russische ruimtestation Mir. De shuttle-Mir missies plaveiden de weg voor meer samenwerking en NASA en Roscosmos begonnen samen met andere partners aan de bouw van het International Space Station ISS waarvan in 1998 de eerste module werd gelanceerd en dat momenteel nog steeds bewoond wordt.
Gagarin blijft ook na zijn dood een belangrijke rol spelen in het Russische ruimtevaartprogramma. Bemanningen die gebruikmaken van de Sojoez nemen nog steeds deel aan verschillende tradities voor ze worden gelanceerd. Zo legen ze hun blaas tegen de banden van de bus die hen naar het lanceerplatform brengt, net zoals Gagarin dat deed. Daarnaast wordt Gagarin vaak als voorbeeld gesteld voor de Russische jeugd.
In 2021 is het 70 jaar geleden dat Gagarin werd gelanceerd. Jaarlijks wordt in verschillende landen over de wereld op 12 april Joeri’s Nacht gevierd. Joeri’s Nacht werd in 2001 voor het eerst georganiseerd.
Eerste publicatie: 12 april 2019
