La Superba – Y Canum Venaticorum
La Superba – Y Canum Venaticorum is een rode reus in het sterrenbeeld Canes Venatici – Jachthonden. De ster is geclassificeerd als een koolstofster en als een semiregelmatige variabele. De ster heeft een opvallende rode kleur. Het is een van de roodste sterren die we kennen maar ook een van de heldere grote rode koolstofsterren aan de sterrenhemel. Met een schijnbare helderheid van magnitude 4,86 tot 7,32 is La Superba een relatief zwakke ster die vaak onzichtbaar is voor het blote oog. De ster is ongeveer 760 lichtjaar van de Aarde verwijderd.
Type ster
La Superba is een rode reus met de stellaire classificatie C54J(N3). Het is een van de helderste grote koolstofsterren en een van de meest rode sterren die bekend zijn. De ster is een beetje roder dan Mu – Cephei – de Granaatster en 119 Tauri – de Robijnenster maar net niet zo rood als T Lyrae, R Leporis en V Aquila.
Las Superba heeft een massa van 1,6 zonsmassa en is opgezwollen tot een straal van 352 keer de straal van de Zon. Zijn oorspronkelijke massa was vermoedelijk rond de 3 zonsmassa maar de ster heeft als gevolg van een sterke sterrenwind veel materie verloren. Astronomen denken dat de ster een miljoen keer meer massa verliest dan de Zon.
Met een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 2760 Kelvin is het een van de koelste sterren die we kennen. De lichtsterkte bedraagt 6200 keer die van de Zon en een groot deel van zijn energieproductie vindt plaats in het infrarode deel van het spectrum.
De helderheid van La Superba varieert van magnitude 4,86 tot 7,32 met een periode van ongeveer 160 dagen. Maar er zijn ook periodes van 186, 194 en 2000 bekend.
La Superba bevindt zich momenteel op de asymptotische reuzentak. Dit is een late evolutionaire fase in het leven van sterren met een lage tot gemiddelde massa waarin sterren tot gigantische groottes opzwellen en hun lichtsterkte toeneemt tot duizenden keren die van de Zon. Net als alle AGB-sterren heeft La Superba een kern die voornamelijk uit inert koolstof bestaat. In een schil rond de kern wordt helium omgezet naar koolstof en in de buitenste schil wordt waterstof gefuseerd tot helium. De fusieproducten worden door middel van convectie naar buiten getransporteerd en dat zorgt voor een overvloed aan koolstof in de buitenste atmosfeer van de ster.
La Superba is nu aangekomen in de laatste stadia van zijn levenscyclus en heeft nog slechts enkele duizenden jaren te gaan tot aan zijn einde. De ster heeft onvoldoende massa om als supernova uit te gaan maar zal uiteindelijk zijn buitenste lagen uitstoten tot een planetaire nevel en zelf als een zwakke witte dwerg uitdoven.
La Superba is een van de weinige koolstofsterren die zonder een verrekijker zichtbaar is. Koolstofsterren zijn typisch geëvolueerde rode reuzen op de asymptotische reuzentak met meer koolstof dan zuurstof in hun atmosfeer. De koolstofrijke atmosfeer geeft hen een opvallend rood uiterlijk. Deze sterren werden voor het eerst omstreeks 1860 herkend door de Italiaanse astronoom Angelo Secchi.
Wetenswaardigheden
In 1993 onthulden waarnemingen van 512 rode reuzen met de Infrarood Astronomische Satelliet (IRAS) dat La Superba werd omgeven door een stofschil van uitgestoten materiaal dat zich uitstrekt over 2,9 lichtjaar in diameter en een binnenste straal heeft van 0.75 lichtjaar. Het uiterlijk van de schil geeft aan dat de ster op een gegeven moment ongeveer 50 keer sneller massa verloor dan nu het geval is.
La Superba is een van de helderste koolstofsterren aan de hemel, samen met TX Piscium (magnitude 4,79 – 5,20) in het sterrenbeeld Vissen en U Hydrae (magnitude 4,89) in Hydra – Waterslang.
La Superba is de helderste bekende J-ster, een niet-klassieke koolstofster met sterke absorptiebanden van koolstof-12.
De hoekdiameter van de ster werd bepaald op 13,81 milliboogseconden. Dit werd in 1994 gedaan met behulp van de Mark III Stellar Interferometer van de Mount Wilson sterrenwacht. Op een afstand van 760 lichtjaar komt dit overeen met een fysieke straal van 1,50 Astronomische Eenheden. Als de ster de Zon in ons zonnestelsel zou vervangen dan zou La Superba zich uitstrekken voorbij de baan van Mars.
Naamgeving
Het was de 19de-eeuwse Italiaanse astronoom en spectroscopiepionier Angelo Secchi die Y Canum Venaticorum La Superba noemde. Secchi ontwikkelde als eerste een sterrenclassificatiesysteem. In zijn catalogus uit 1868 beschreef Secchi de ster als een “prachtig object van type IV dat werkelijk opvalt door zijn levendigheid.”
De naam La Superba werd op 10 augustus 2018 goedgekeurd door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.
Locatie
Omdat La Superba zich vlak bij de Grote Beer bevindt is de ster relatief gemakkelijk te vinden. De twee helderste sterren in Jachthonden – Cor Caroli en Chara – zijn makkelijk te identificeren op een donkere, heldere nacht want ze bevinden zich bijna recht onder Alkaid en Mizar, de twee sterren aan het uiteinde van de steel (of staart) van de Grote Beer.
La Superba ligt net ten westen van de denkbeeldige lijn die Mizar en Chara verbindt. Als alternatief (omdat Chara lastig is te zien vanuit lichtvervuilde gebieden), van Y CVn worden gevonden op ongeveer een derde van de weg van Cor Caroli naar Megrez. Het heldere spiraalstelsel Messier 106 bevindt zich in hetzelfde gebied aan de hemel. La Superba is merkbaar roder dan andere sterren in de buurt, maar omdat de ster vaak te zwak is om met het blote oog te zien is een verrekijker aan te raden.
Sterrenbeeld
La Superba bevindt zich in het sterrenbeeld Jachthonden – Canes Venatici. Het sterrenbeeld vertegenwoordigt de jachthonden van Boötes, de Ossenhoeder, en ligt tussen de grotere Boötes en de Grote Beer in. Hoewel het in de mythologie met Boötes wordt geassocieerd, is het geen van de 48 Griekse sterrenbeelden. Jachthonden werd in de 17de eeuw door de Poolse astronoom Johannes Hevelius gecreëerd uit de zwakke sterren onder de staart van de Grote Beer. De helderste ster van het sterrenbeeld, Cor Caroli, ligt direct onder Alkaid, de ster aan het uiteinde van de staart van de Grote Beer.
Canes Venatici is geen bijzonder groot sterrenbeeld. Het is in grootte het 38ste sterrenbeeld en het beslaat een oppervlakte van 465 vierkante graden aan de sterrenhemel.
Het sterrenbeeld is bekend van de zonachtige ster Chara en de variabele sterren La Superba en Cor Caroli die het prototype is van zijn eigen klasse, de Alpha2 Canum Venaticorum-variabele sterren. Ook de cataclysmische variabele AM Canum Venaticorum en de nauwe dubbelster RS Canum Venaticorum zijn in het sterrenbeeld te vinden.
In Canes Venatici zijn ook verschillende bekende deepsky objecten te vinden. Dit zijn o.a. de Draaikolknevel – Messier 51, het Zonnebloemstelsel – Messier 63, het spiraalstelsel Messier 94, het Walvisstelsel – NGC 4631, de hockeystick-stelsels (NGC 4656 en NGC 4657) en de heldere bolhoop Messier 3.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in de Jachthonden te bekijken is gedurende de maand mei. Het gehele sterrenstelsel is zichtbaar vanaf locaties tussen 90° en -40°.
De 10 helderste sterren in Jachthonden zijn Cor Caroli (Alpha CVn, mag. 2,81), Chara (Bèta CVn, mag. 4,26), 24 Canum Venaticorum (mag. 4,68), 20 Canum Venaticorum (mag. 4,72), AW Canum Venaticorum (mag. 4,73 – 4,85), 5 Canum Venaticorum (4,77), 25 Canum Venaticorum (mag. 4,82), BH Canum Venaticorum (mag. 4,91), HD 115004 (mag. 4,94) en 6 Canum Venaticorum (mag. 5,01).
Y Canum Venaticorum – La Superba
| Spectraalklasse | C54J(N3) |
| Variabele type | SRb |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 4,86 – 7,32 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -1,20 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 760 – 230 |
| Radiale snelheid (km/s) | 15,3 |
| Massa (zon = 1) | 1,6 |
| Lichtsterkte (zon = 1) | 6200 |
| Straal (zon = 1) | 352 |
| Temperatuur (Kelvin) | 2760 |
| Sterrenbeeld | Canes Venatici – Jachthonden |
| Namen en aanduidingen | Y Canum Venaticorum La Superba HD 1110941 |
Eerste publicatie: 23 april 2025
Bron: Wikipedia & anderen
