Zonnestelsel Nieuws

Maan ontdekt bij dwergplaneet Makemake

Maan bij Makemake
De nieuw ontdekte maan in de gloed van Makemake. De opname dateert van april 2015 (Credits: NASA,ESA)

De Hubble telescoop wordt ook ingezet om de buitenste delen van het zonnestelsel te bestuderen. Daarbij hebben astronomen met behulp van de telescoop een maantje ontdekt bij de dwergplaneet Makemake. Makemake is na Pluto het helderste object in de Kuiper gordel. Het maantje heeft de voorlopige aanduiding S/2015 (136472) 1 gekregen en als bijnaam MK2. Het maantje is meer dan 1300 maal lichtzwakker dan Makemake. Het maantje werd ontdekt op een afstand van ongeveer 21.000 kilometer van de dwergplaneet. Het maantje heeft een doorsnede van ongeveer 160 kilometer. Makemake zelf heeft een doorsnede van ongeveer 1400 kilometer. De dwergplaneet werd in 2005 ontdekt en is vernoemd naar een godin van de Rapa Nui, de oorspronkelijke bewoners van Paaseiland.

De Kuiper gordel is een immens reservoir van bevroren restanten van het ontstaan van het zonnestelsel. De gordel herbergt verschillende dwergplaneten. Sommige van deze dwergplaneten hebben manen maar het nu ontdekte object is de eerste ontdekking bij Makemake. Makemake is één van de vijf door de Internationale Astronomische Unie erkende dwergplaneten.

De waarnemingen werden in april 2015 gedaan met behulp van de Wide Field Camera 3 van de Hubble Telescope. De Hubble is in staat om zwakke objecten die dicht in de buurt van heldere objecten staan, te kunnen zien. E ontdekking van het maantje werd op 26 april 2016 aangekondigd in de Minor Planet Electronic Circular.

Het team gebruikte met de Hubble dezelfde techniek als bij het vinden van maantjes bij Pluto. Deze maantjes werden in 2005, 2011 en 212 gevonden. Eerdere zoektochten hadden niks opgeleverd bij Makemake. Het lijkt er op dat de maan een baan beschrijft die het lastig maakt om hem vanaf de Aarde te kunnen zien.

De ontdekking van de maan kan leiden tot waardevolle informatie over het dwergplaneetsysteem. Door het meten van de baan van de maan kunnen astronomen een massa voor het systeem berekenen en inzichten krijgen in het ontstaan. Het ontdekken van de maan versterkt het algemene idee dat de meeste dwergplaneten manen hebben.

Makemake en zijn maan bevinden zich op meer dan 50 Astronomische Eenheden van de Zon. Onze Aarde en Maan bevinden zich op een afstand van 150 miljoen kilometer van de Zon. Dit komt overeen met één Astronomische Eenheid.

Makemake behoort tot de klasse van zeldzame Pluto-achtige objecten dus het vinden van deze begeleider is belangrijk. De maan stelt wetenschappers in staat om Makemake beter te bestuderen.

De ontdekking van de maan vergroot de overeenkomsten tussen Pluto en Makemake. We weten al dat beide objecten zijn bedekt met een laag bevroren methaan. De maan van Makemake zal het ook mogelijk maken om de dichtheid van de dwergplaneet beter te berekenen. Die dichtheid zal duidelijk maken of de samenstelling van Pluto en Makemake ook met elkaar overeenkomen.

Er zijn meer Hubble waarnemingen nodig om de precieze baan van de maan te bepalen. De eerste berekeningen duiden op een cirkelvormige baan met een periode van ongeveer 12 dagen of meer.

Het bepalen van de vorm van de baan helpt met het beantwoorden van de vraag waar de maan vandaan komt. Een nauwe cirkelvormige baan betekent dat MK2 vermoedelijk is ontstaan uit een botsing van Makemake met een ander Kuiper gordel object. Als het een wijde, langgerekte baan is dan is de maan vermoedelijk ingevangen door de dwergplaneet. Beide gebeurtenissen zouden al kort na het ontstaan van het zonnestelsel moeten hebben plaatsgevonden.

De ontdekking van de maan lost alvast één mysterie rond Makemake op. Oude infrarood onderzoeken van de dwergplaneet lieten zie dat, alhoewel het oppervlak helder en koud is, er gebieden voorkomen die een beetje warmer zijn dan andere. Astronomen dachten dat dit te maken kon hebben met het feit dat de Zon plaatselijk donkere vlekken meer deed opwarmen. De donkere vlekken zouden een sterk verschil in helderheid van de dwergplaneet moeten veroorzaken tijdens zijn rotatie. Echter de waargenomen variatie in helderheid was lang niet groot genoeg.

De oude waarnemingen op infrarode golflengtes waren te onnauwkeurig om MK2 te kunnen scheiden van Makemake. Op basis van de nieuwe waarnemingen kan geconcludeerd worden dat de eerste donkere vlekken niet het oppervlak van Makemake waren maar de nu ontdekte maan.

Er zijn verschillende mogelijkheden waarom de maan pikzwart is en de dwergplaneet waar hij om heen draait zo wit als sneeuw is. Eén van de mogelijkheden is dat MK2 te klein is om een ijsachtige korst vast te houden. De maan vertoont mogelijk meer overeenkomsten met kometen en andere Kuipergordel objecten die ook zijn bedekt met een heel donker materiaal.

Toen in 1978 de maan Charon bij Pluto werd ontdekt konden astronomen heel snel de totale massa van het systeem berekenen. Het bleek dat de massa van Pluto honderden malen kleiner was dan ten tijde van de ontdekking in 1930 werd aangenomen. Met de ontdekking van Charon werd duidelijk dat Pluto heel anders moest zijn dan men tot dan toe aannam. Dit geeft aan dat dat de ontdekking van een maan erg belangrijk is om meer te weten te komen over zijn dwergplaneet.

Bron: diverse persberichten, 26 april 2016
Laatste wijziging: 27 april 2016