Markab – Alpha Pegasi

Markab, Alpha Pegasi (α Peg), is een reuzen- of subreus in het sterrenbeeld Pegasus. Ondanks de aanduiding Alpha is het in helderheid de derde ster van het sterrenbeeld. Enif en Scheat zijn helderder. Markab heeft een visuele helderheid van magnitude 2,48 en is ongeveer 133 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Samen met de helderdere Scheat en Alpheratz en de zwakkere Algenib vormt de ster het Grote Vierkant van Pegasus, een opvallend asterisme dat het lijf van Pegasus markeert.

Stertype

Markab is ofwel een reuzenster van spectraalklasse B9III of een subreus van klasse A0 IV. De ster raakt door zijn voorraad waterstof in zijn kern heen en is daardoor al opgezwollen tot een grootte van 4,72 keer de straal van de Zon. De ster zal blijven uitdijen en uiteindelijk evolueren tot een oranje reus.

Markab heeft een oppervlaktetemperatuur van 9765 Kelvin en heeft een lichtsterkte van meer dan 200 keer die van de Zon. De ster draait met ene geprojecteerde rotatiesnelheid van 125 km/sec erg snel om zijn as.

Markab heeft een massa van 3 zonsmassa en dat is te weinig om als supernova te eindigen. In plaats daarvan zal de ster zijn leven eindigen als een massieve witte dwerg maar pas nadat de ster zijn buitenste lagen heeft uitgestoten tot een planetaire nevel.

Wetenswaardigheden

Markab en Enif, de helderste ster van Pegasus, behoren tot de 58 heldere sterren die een speciale status hebben op het gebied van hemelnavigatie. Navigatiesterren behoren tot de helderste en meest herkenbare sterren aan de hemel. Daartoe behoren 19 sterren van de eerste magnitude, 38 sterren van de tweede magnitude en Polaris, de Poolster. De sterren werden geselecteerd door Her Majesty’s Nautical Almanac Office (HMNAO) en het US Naval Observatory (USNO) voor The Nautical Almanac, een jaarlijkse publicatie voor gebruik door de Britse en Amerikaanse marine die sinds 1958 gezamenlijk wordt uitgegeven door HMNAO en USNO.

Markab is een van de vier heldere sterren van het Grote Vierkant, een asterisme dat een groot deel van het oostelijke deel van het sterrenbeeld Pegasus in beslag neemt. De andere drie sterren die de hoekpunten van het Grote Vierkant vormen zijn Algenib – Gamma Pegasi, Scheat – Bèta Pegasi en Alpheratz – Alpha Andromedae. Het asterisme schetst het lijf van het hemelse gevleugelde paard en is zeer nuttig bij het vinden van een aantal andere sterren en deep sky-objecten.

Naam

De naam Markab is afgeleid van het Arabische markab, van een uitdrukking die “het zadel van het paard” betekent. Het kan ook een misinterpretatie zijn van Mankib. Die naam is afkomstig van de uitdrukking Mankib al-Faras, wat “de schouder van het paard” betekent.

De naam werd op 30 juni 2016 officieel erkend door de Working Group on Starnames (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie (IAU).

In de Arabische astronomie stond Markab bekend als Matn al Faras, de ‘schoft/schouder van het paard”. De 17^de eeuwse Duitse astronoom Johann Bayer noemde de ster Yed Alpheras, wat “de onderarm/hand van het paard” betekent.

De Chinezen kennen Alpha Pegasi als  室宿一 (Shì Xiù yī), wat “de Eerste Ster van het Kamp” betekent. Markab vormt met zijn buurman Scheat het “Huis van het Kamp”. Het Kamp (of Kampement) is een van de zeven Huizen van de Zwarte Schildpad.

Locatie

Omdat Markab deel uitmaakt van het Grote Vierkant van Pegasus is de ster gemakkelijk te identificeren. Het Grote Vierkant is een opvallend patroon dat een groot gedeelte van het jaar vanaf noordelijke breedtegraden zichtbaar is. Markab markeer de zuidwestelijke hoekpunt van het Grote Vierkant, dat kan worden gevonden aan de hand van de heldere sterren die de W van Cassiopeia vormen. Een lijn die zich uitstrekt van Segin – Epsilon Cassiopeiae via Ruchbah – Delta Cassopeiae, wijst naar de algemene richting van het asterisme.

Markab en zijn buurman Scheat kunnen worden gebruikt om twee interessante sterren te vinden, Fomalhaut en 51 Pegasi – Helvetios. Fomalhaut – Alpha Piscis Austrini, bijgenaamd “het Oog van Sauron” vanwege zijn grote circumstellaire puinschuif, is de 18^de helderste ster aan de hemel. Ondanks zijn helderheid is hij lastig te identificeren want de ster bevindt zich geïsoleerd in een gebied van de hemel dat geen andere uitzonderlijk heldere sterren bevat. De ster kan worden gevonden door een lijn van Scheat door Markab te verlengen. Het is de helderste ster die op de denkbeeldige lijn ligt.

51 Pegasi is opmerkelijk omdat het de eerste zonachtige ster is waarvan ontdekt is dat deze een exoplaneet in een baan heeft. De ster is met een helderheid van magnitude 5,49 aanzienlijk zwakker en is te vinden in het gebied tussen Markab en Scheat.

In hetzelfde gezichtsveld als Markab bevinden zich verschillende zwakke sterrenstelsels. Ze behoren tot de NGC 7448 Groep, gecentreerd rond het spiraalsterrenstelsel NGC 7448 dat een visuele helderheid heeft van magnitude 11,4 kunnen we ook NGC 7437, NGC 7554, NGC 7463 en NGC 7465 vinden.

Sterrenbeeld

Markab bevindt zich in het sterrenbeeld Pegasus. Het is vernoemd naar het gevleugelde paard uit de Griekse mythologie. Pegasus is in grootte het 7^de sterrenbeeld aan de hemel en omvat een oppervlakte van 1121 vierkante graden. Het is een van de sterrenbeelden die voor het eerst door de astronoom Claudius Ptolemeus in de 2^de eeuw na Christus werd genoemd. Pegasus behoort tot de Perseus-familie van sterrenbeelden waartoe ook verschillende andere sterrenbeelden behoren die geassocieerd zijn aan de mythische Griekse held: Perseus, Andromeda, Cassiopeia, Cepheus en Cetus. In de mythologie ontsprong Pegasus uit de nek van Medusa nadat Perseus haar onthoofde.

Het sterrenbeeld Pegasus herbergt vele interessante deep sky-objecten. Tot de bekendste behoren de bolhoop Messier 15, het spiraalvormige sterrenstelsel NGC 7331, Stephan’s Quintet – Hickson 92, de spiraalsterrenstelsels NGC 7479 – het Propellerstelsel, NGC 7742 en NGC 7814 en de quasar met zwaartekrachtslenzen die bekend staat als Einstein’s Kruis.

De beste tijd van het jaar om Pegasus en zijn sterren en deep sky-objecten te bekijken is tijdens de maand oktober wanneer het sterrenbeeld in de avond hoog boven de horizon staat.

De 10 helderste sterren in Pegasus zijn Enif (Epsilon Peg, mag. 2,40), Scheat (Beta Peg, mag. 2,42), Markab (Alpha Peg, mag. 2,48), Algenib (Gamma Peg, mag. 2,84), Matar (Eta Peg, mag. 2,95), Homam (Zeta Peg, mag. 3,41), Sadalbari (Mu Peg, mag. 3,51), Biham (Theta Peg, mag. 3,52), Iota Pegasi (mag. 3,77), and Lambda Pegasi (mag. 3,93).

Markab – Alpha Pegasi

Eerste publicatie: 2 oktober 2024