Mars – Olympus Mons
Olympus Mons is de grootste vulkaan in ons zonnestelsel. De gigantische berg torent hoog boven de omringende vlaktes en is mogelijk momenteel slapende tot de volgende uitbarsting.
Kenmerken
Olympus Mons bevindt zich in de Tharsis Montes regio in de buurt van de evenaar van Mars. Het is een van de twaalf grote vulkanen die tien tot honderd keer groter zijn dan hun tegenhangers op Aarde. De hoogste van die vulkanen torent 25 kilometer boven de omgeving uit en heeft een doorsnede van ongeveer 624 kilometer. Dat is vergelijkbaar met de doorsnede van Frankrijk.
Op Aarde is de Mauna Loa op Hawaii de hoogste vulkaan. Deze vulkaan torent 10 kilometer boven het oppervlak van de zee uit en 2,6 kilometer boven de zee uit. Het totale volume van de Olympus Mons is ongeveer 100 keer groter dan dat van de Mauna Loa en de keten van eilanden die Hawaii vormen past volledig in Olympus Mons.
Olympus Mons is drie keer hoger dan de Mount Everest, de hoogste berg op Aarde die 8848 meter hoog is.
Olympus Mons is een schildvulkaan. Schildvulkanen spuwen geen gesmolten lava hoog de atmosfeer in maar ontstaan doordat lava langzaam langs hun hellingen naar beneden stroomt. Het resultaat is een berg die een laag, gedrongen uiterlijk heeft. De gemiddelde helling heeft een steilheid van slechts 5%.
De top wordt gevormd door 6 op elkaar gestapelde caldera’s (ineengestorte krateropeningen) die een verzakking vormen met een doorsnede van 85 kilometer. Als de magmakamers beneden de caldera’s geen lava meer bevatten dan storten deze kamers in omdat ze het gewicht van de bodem erboven niet meer kunnen dragen.
Een helling omringd de buitenste rand van de vulkaan, deze helling is ongeveer 10 kilometer hoog. Een grote verzakking omringd de basis van de vulkaan. Deze verzakking is ontstaan door het immense gewicht van de vulkaan dat op de korst van de planeet drukt.
Olympus Mons is een nog relatief jonge vulkaan. Ofschoon het miljarden jaren heeft geduurd alvorens de vulkaan zijn vorm kreeg zijn sommige delen van de berg slechts enkele miljoenen jaren oud en dat is relatief jong vergeleken met de rest van het zonnestelsel. Mogelijk is Olympus Mons dus nog steeds een actieve vulkaan die nog eens een keer uit zou kunnen barsten.
Op Aarde zijn de eilanden van Hawaii ontstaan tijdens vulkanische activiteit toen de korst van de planeet over een pluim van opstijgend plasma schuurde. Onderzoekers denken dat op Mars het tegenovergestelde is gebeurd: een opstijgende pluim van plasma bewoog onderlangs de niet-bewegende korst.
Het ontstaan van een reus
Waarom kan er zich op Mars zo’n enorme vulkaan vormen en niet op Aarde? Wetenschappers denken dat dit komt door de lage zwaartekracht op de planeet die, gecombineerd met grotere uitbarstingen, ertoe leidde dat lava zich vele hoger kon opstapelen.
De aanwezigheid en afwezigheid van tektonische platen zou ook een belangrijke factor kunnen spelen in het verschil in het soort vulkanen. De hotspots met lava onder de korst blijven op dezelfde plaats op beide planeten. Echter op Aarde zorgt de beweging van de korst ervoor dat er geen stabiele opbouw van lava kan plaatsvinden. De eilanden van Hawaii bijvoorbeeld zijn ontstaan doordat een tektonische plaat over de hotspot bewoog. Iedere uitbarsting creëerde aan klein eiland op een andere plaats.
Maar op Mars komt maar heel weinig plaattektoniek voor. Zowel de hotspot als de korst bewegen niet. Als er lava naar het oppervlak vloeit blijft het op één enkele plek stapelen. In plaats van dat er een keten van vulkanische eilandjes ontstaat ontstaan er grote vulkanen zoals de Olympus Mons. Er zijn nog drie andere vulkanen in de buurt van Olympus Mons die ook enorm groot zijn.
Naast het gebrek aan plaattektoniek werd de groei van de Olympus Mons bevorderd door zijn ouderdom. Er zijn geen rovers die Olympus Mons hebben onderzocht maar op Aarde is gesteente gevonden dat afkomstig is van Mars. Door het bestuderen van zes nakhlieten (meteorieten die van Mars afkomstig zijn) die als vulkanisch zijn geclassificeerd weten astronomen meer over de ouderdom van de vulkanen op Mars.
De onderzoekers ontdekten dat de nakhlieten zijn ontstaan tijdens tenminste vier verschillende uitbarstingen die in een periode van 90 miljoen jaar hebben plaatsgevonden. Dit is voor een vulkaan een erg lange periode die veel langer is dan de levensduur van een aardse vulkaan die gewoonlijk slechts enkele miljoenen jaren actief is.
De meteorieten werden tijdens een enorme inslag 11 miljoen jaar geleden de ruimte ingeblazen.
Een andere groep van 11 mars meteorieten toonden aan dat de vulkanen veel langer actief zijn geweest. Tien van deze meteorieten waren slechts 500 miljoen jaar oud maar eentje van deze groep, NWA 7635, was ongeveer 2,4 miljard jaar oud en dat betekent volgens de onderzoekers dat er gedurende 2 miljard jaar op een plaats op Mars een soort van stabiele pluim van magma moet zijn geweest. Iets dergelijks kennen we op Aarde helemaal niet.
Onderzoek van de vulkanen op Mars
De vulkanen in de Tharsis Montes zijn zo hoog dat ze boven de periodieke zandstormen op de planeet uittorenen. In de 19de eeuw bestudeerde de Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli Mars heel intensief en hij nam met zijn 22 centimeter telescoop hele grote structuren waar op de planeet. Toen Mariner 9 in 1971 bij de planeet arriveerde kon deze de toppen van de vulkanen boven de zandstormen uit zien.
Er zijn nog geen marsautootjes bij de vulkanen geweest maar er wordt er al volop nagedacht om dit te doen maar met behulp van de High Resolution Stereocamera aan boord van de Europese Mars Express zijn er al animaties gemaakt om zo de vulkanen in een driedimensionaal perspectief te modelleren.
Eerste publicatie: 31 maart 2013
Volledige revisie: 10 mei 2018
Meer over Mars
- Mars – de rode planeet
- Mars in cijfers
- De atmosfeer van Mars
- Hoe lang heeft Mars nodig voor een rondje om de Zon?
- Hoe ver is Mars van de Zon verwijderd?
- Hoe is het weer op Mars?
- Mars is mogelijk in de asteroïdengordel ontstaan
- Valles Marineris – de Grand Canyon van Mars
- Hoe ver weg is Mars?
- Maantjes van Mars mogelijk ontstaan bij grote inslag
- De manen van Mars
- Phobos
- Deimos – maan van Mars
- De samenstelling van Mars
- Mars – Olympus Mons
- Interessante weetjes over Mars
- Wat is de temperatuur van Mars?
