Messier 30

Messier 30 is een bolvormige sterrenhoop in de richting van het sterrenbeeld Capricornus – Steenbok. De bolhoop bevindt zich op een afstand van 27.140 lichtjaar van de Aarde en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 77. De bolhoop heeft de aanduiding NGC 7099 in de New General Catalogue.

Voor het blote oog is Messier 30 niet zichtbaar maar met een verrekijker is de bolhoop eenvoudig te vinden. de bolhoop is als een licht langwerpige wazige vlek van ongeveer 4 boogminuten zichtbaar in een verrekijker en kan met kleine telescopen al veel beter worden gezien. De bolhoop kan niet bij lage vergrotingen in sterren worden opgelost, daarvoor is een telescoop met een opening van 10 cm of meer voor nodig. Een 20 cm telescoop laat een heldere kleine kern zien en een grote halo om de bolhoop heen. De beste tijd van het jaar om Messier 30 waar te nemen is gedurende de zomermaanden.

Messier 30 heeft een schijnbare grootte van 12 boogminuten en heeft een dichte kern van ongeveer 0,12 boogminuten. Het is een klasse V bolhoop, wat hem vrij dicht maakt, en heeft een gemiddeld spectraaltype van F3.

De bolhoop is niet gemakkelijk te vinden en dat komt omdat de Steenbok een relatief zwak sterrenbeeld is, vooral voor waarnemers op noordelijke breedtegraden waar de hemelse geit nooit ver boven de horizon komt. Capricornus bevindt zich ten zuidoosten van Aquila – Arend en ten oosten van Sagittarius – Boogschutter.

Messier 30 bevindt zich op een paar graden van Zeta Capricorni – Marakk, een dubbelstersysteem bestaande uit een gele superreus van magnitude 4 en een witte dwerg. De ster 41 Capricorni bevindt zich net ten oosten van de bolhoop. Deze ster is van magnitude 5,2.

Messier 30 heeft een doorsnede van ongeveer 93 lichtjaar, met een kerngebied dat slechts 0,9 lichtjaar bevat. De bolhoop heeft echter een grote getijdenstraal. Een gebied waarbinnen de sterren niet kunnen ontsnappen, dat 18,34 boogminuten beslaat oftewel 139 lichtjaar in diameter.

De bolhoop nadert ons met een snelheid van 182 km/s. De totale massa wordt geschat op ongeveer 160.000 zonsmassa. Messier 30 bevindt zich op een afstand van 22.200 lichtjaar van het centrum van de Melkweg, iets dichterbij dan de Zon die ongeveer 26.000 lichtjaar van het centrum van de Melkweg is verwijderd.

Messier 30 is mogelijk afkomstig van een van de satellietsterrenstelsels van de Melkweg; de bolhoop beweegt zich namelijk in een retrograde baan door de binnenste halo van de Melkweg.

Net als Messier 15, Messier 70 en mogelijk Messier 62 en Messier 79 heeft Messier 30 een kerninstorting ondergaan en als gevolg daarvan heeft het nu een dichte concentratie van massa in zijn kern en is het een van de gebieden met de hoogste dichtheid in ons sterrenstelsel.

De helft van de massa van de bolhoop is geconcentreerd in een gebied met een diameter van 17,4 lichtjaar. De sterren in dit gebied worden sterk beïnvloed door de nabijheid van andere sterren omdat er een hoge mate van interactie en massaoverdracht is. Als gevolg hiervan is er een aanzienlijk aantal dubbelsterren en blauwe achterblijvers in de bolhoop.

Dubbelstersystemen worden gecreëerd door interacties tussen sterren terwijl blauwe achterblijvers, oude sterren die blauwer en jonger lijken dan ze zijn, worden gevormd in bijna frontale botsingen of in dubbelstersystemen waarbij de minder massieve ster waterstof steelt van de zwaardere ster.

De helderste rode reuzen in Messier 30 hebben een visuele helderheid van magnitude 12,1, terwijl de helderste horizontale takreuzen van de bolhoop een helderheid van magnitude 15,1 hebben. De bolhoop bevat 12 bekende variabele sterren.

Messier 30 werd op 3 augustus 1764 gevonden door Charles Messier. Hij nam het object als nummer 30 op in zijn catalogus, denkende dat het een nevel was. Hij schreef er het volgende over:

In de nacht van 3 op 4 augustus heb ik een nevel ontdekt onder de  grote staart van Capricornus, en heel dicht bij de ster van de 6^de magnitude, de 41^ste van dat sterrenbeeld, volgens Flamsteed: men ziet die nevel met moeite in een gewone (niet-achromatische) refractor van 3 voet; hij is rond, en ik heb geen enkele ster gezien: na hem te hebben onderzocht met een goede Gregoriaanse telescoop die 104 keer vergroot, zou hij een diameter van 2 boogminuten kunnen hebben. Ik heb het centrum vergeleken met de ster Zeta Capricorni, en ik heb zijn positie in rechte klimming bepaald als 321d 46’ 18”, en zijn declinatie als 24d 19’ 4” zuid. Deze nevel is gemarkeerd in de kaart van de beroemde komeet van Halley die ik in 1759 bij zijn terugkeer heb waargenomen.

William Herschel identificeerde Messier 30 in 1783 als een sterrenhoop. Hij gaf de volgende beschrijving:

Connoiss. 30 is “Een schitterende sterrenhoop, waarvan de sterren in het midden geleidelijk meer worden samengeperst. Het is geïsoleerd, dat wil zeggen dat geen van de sterren in de buurt er waarschijnlijk mee in verbinding staat. De diameter is van 20’40” tot 3’30”. De figuur is onregelmatig rond. De sterren rond het centrum zijn zo samengeperst dat het lijkt alsof ze door elkaar lopen. Naar het noorden toe zijn er twee rijen heldere sterren 4 of 5 op een rij.”

In deze opeenhoping van sterren zien we duidelijk de uitoefening van een centrale kracht, die zich mogelijk in een centrale massa bevindt, of, wat waarschijnlijker is, in de samengeperste energie van de sterren rond het centrum. De rijen heldere sterren lijken weliswaar door de sterrenhoop heen te lopen maar op basis van een tekening die tijdens de waarneming is gemaakt is er waarschijnlijk geen verband mee.

Messier 30 – NGC 7099

Locatie

Eerste publicatie: 25 januari 2025

• Bluesky
• Facebook
• Threads
• X
• Mastodon
• Mail