Messier 5 – een mooie bolhoop in de Slang
Natuurlijk is de bolhoop M13 in het sterrenbeeld een schitterende bolhoop maar er zijn amateurastronomen die zeggen dat de bolhoop Messier 5 veel mooier is. In dit artikel gaan we eens op zoek naar deze bolhoop die zich in het sterrenbeeld Slang bevindt.
Zelfs onder de beste waarneemcondities is de bolhoop of bolvormige sterrenhoop Messier 5 (M5 of NGC5904) nauwelijks met het blote oog als een zwakke ster te vinden. In een verrekijker is de bolhoop zichtbaar als een zwak wazig sterretje. Maar als je er een kleine telescoop op richt wordt het beeld ineens heel anders. Sommige amateurastronomen zeggen dat Messier 5 de mooiste bolhoop is voor kleine telescopen ten noorden van de hemelequator. Ze vinden de bolhoop zelfs mooier dan de beroemde bolhoop M13 in het sterrenbeeld Hercules.
Wat is Messier 5?
Veel van de heldere en grotere sterrenhopen die vanaf de Aarde zichtbaar zijn, zijn open sterrenhopen. Voorbeelden zijn de Pleiaden en de Hyaden. Open sterrenhopen zijn ontstaan en verblijven in de galactische schijf van ons sterrenstelsel. Het zijn losse concentraties van enkele honderden sterren die uit een gaswolk zijn ontstaan. De sterrenhopen die we het beste kennen bevinden zich tot op enkele honderden lichtjaren afstand en dat is kosmisch gezien dichtbij.
Messier 5 daarentegen is een bolvormige sterrenhoop oftewel een bolhoop. Bolhopen verblijven allemaal in de galactische halo; een bolvormig gebied dat zich boven en onder de galactische schijf van ons sterrenstelsel uitstrekt. Als we de schijf vergelijken met een hamburger dan is het broodje de galactische halo. Bolhopen bestaan uit honderdduizenden sterren, dicht opeengepakt in een bol. Deze bolhopen zijn de oudste bewoners van ons sterrenstelsel. Met andere woorden, ze zijn als eerste ontstaan toen het sterrenstelsel werd gevormd. Messier 5 heeft een doorsnede van ongeveer 165 lichtjaar en is daarmee een van de grootste bolhopen die we kennen. Messier 5 bevat meer dan 100.000 sterren. Sommige schattingen spreken zelfs over 500.000 sterren.
De relatief jonge sterren van open sterrenhopen drijven na enkele honderden miljoenen jaren van elkaar weg maar de sterren in bolhopen blijven miljarden jaren lang bij elkaar.
Als je naar Messier 5 kijkt dan kijk je naar een object dat ongeveer 13 miljard jaar oud is, meer dan twee keer de leeftijd van ons zonnestelsel en bijna even oud als het heelal zelf. Messier 5 bevindt zich op een afstand van ongeveer 25.000 lichtjaar. Stel je voor als wat we zouden zien als het object ongeveer 430 lichtjaar van ons zou zijn verwijderd, even ver als de Pleiaden.
Op zoek naar Messier 5
Messier 5 bevindt zich in het sterrenbeeld Serpens Caput (Hoofd van de Slang). Midden juni staat de bolhoop omstreeks middernacht op zijn hoogste punt aan de hemel. Omdat de sterren en dus ook de bolhopen per maand ongeveer twee uur eerder op dezelfde plaats aan de sterrenhemel staan bereikt Messier 5 midden juli al omstreeks 21 uur zijn hoogste positie aan de sterrenhemel.
We gebruiken een gebalde vuist op armlengte als gids. Messier 5 bevindt zich ongeveer twee vuistbreedtes ten zuidoosten van de heldere ster Arcturus. Arcturus is een heldere oranjerode ster en de helderste ster van het sterrenbeeld Ossenhoeder – Boötes. Messier 5 bevindt zich ook drie vuistbreedtes ten oosten van de heldere blauwwitte ster Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd – Virgo.
Daarnaast is Messier 5 op ongeveer één vuistbreedte ten noorden van de ster Zubeneschamali, een van de sterren van het sterrenbeeld Weegschaal – Libra, te vinden. Deze sterren geven je een ruw idee waar Messier 5 zich ongeveer aan de sterrenhemel moet bevinden.
Ervaren waarnemers gebruiken twee zwakke sterren van het sterrenbeeld Maagd: 109 Virginis en 110 Virginis om er te komen. Ze trekken dan een denkbeeldige lijn van 109 Virginis door 110 Virginis en trekken die lijn tweemaal door om bij de ster 5 Serpentis te komen. Messier 5 bevindt zich 1/3° ten noordwesten van deze ster. De afstand van 109 Virginis naar Messier 5 bedraagt ongeveer 8° aan de sterrenhemel. Dat komt ruwweg overeen met de breedte van vier vingers op armlengte.
Eerste publicatie: 16 februari 2019
Bron: Earthsky
