Sterren

Mira op weg naar zijn maximum

Mira in het sterrenbeeld Cetus
Opname in ultraviolet licht van de staart en de boeggolf van Mira. De opname is gemaakt door de Galaxy Evolution Explorer van de NASA. credit: NASA, public domain

De ster Mira in het sterrenbeeld Cetus – Walvis varieert met een periode van 11 maanden in helderheid. Eind december 2017 zal Mira in de buurt van zijn maximum zijn en is de ster met het ongewapende oog zichtbaar.

De ster Omicron Ceti – eigennaam Mira en bij vroege astronomen ook bekend als Mira de Mooiste – bevindt zich op een afstand van ongeveer 420 lichtjaar in het sterrenbeeld Cetus – Walvis. Cetus is een groot maar heel onopvallend sterrenbeeld in de buurt van de hemelequator. Het sterrenbeeld is vanuit alle delen ter wereld zichtbaar. Cetus bevindt zich van ons uit gezien ten westen van het belende wintersterrenbeeld Orion. Mira is met het ongewapende oog zichtbaar met uitzondering als de ster niet zichtbaar is en dat is meestal het geval. En daar heeft de ster ook zijn bijnaam aan te danken: de mooiste in die zin dat men verwonderd was door de verschijning van de ster.

Tegenwoordig weten we dat de ster met een periode van ongeveer 11 maanden in helderheid varieert. De laatste helderheidspiek vond plaats in januari 2017 en de volgende piek is voorzien voor eind december 2017. De AAVSO meldt inderdaad dat de ster nu helder genoeg is om met het ongewapende oog te kunnen zien.

Op dit moment is de geschatte visuele helderheid van Mira ongeveer magnitude 3,6. De Poolster bijvoorbeeld heeft een helderheid van magnitude 2. Mira is dus minder helder dan de Poolster maar de ster is wel met het blote oog zichtbaar. De komende dagen neemt de helderheid van Mira nog toe maar hoe helder Mira dit maximum zal worden is niet bekend. Het sterrenbeeld Cetus – Walvis is in de avonduren zichtbaar.

Door de eeuwen heen heeft Mira soms een visuele helderheid van de tweede magnitude berekend. Dat wil zeggen dat de ster de helderheid van de Poolster benaderde of ongeveer even helder is als de sterren van de Grote Beer maar meestal piekt de ster bij een helderheid van magnitude 3.5.

Mira in het sterrenbeeld Cetus
De positie van Mira in het sterrenbeeld Walvis. Het grote sterrenbeeld is in de wintermaanden zichtbaar naast het opvallende sterrenbeeld Orion. Ook de ster Alrisha van het sterrenbeeld Vissen kan gebruikt worden bij het opsporen van Mira aan de sterrenhemel. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

De ongebruikelijke helderheidsvariaties waren al aan het eind van de 16-de eeuw bekend. In 1662 noemde Johannes Hevelius de ster Mira (de mooiste of verbazingwekkende). Op zijn zwakst heeft de ster een visuele helderheid van ongeveer magnitude 10 en daarmee eis de ster zelfs in een verrekijker niet meer zichtbaar. Dat is een helderheidsverandering van meer dan 1500 maal.

Mira varieert in helderheid omdat de ster aan het eind van zijn leven is gekomen. Hett grootste deel van de waterstofvoorraad is verbruikt end e ster heeft zichzelf opgeblazen en is een rode reus geworden. De laatste stuiptrekkingen zorgen er voor dat de ster pulseert en zijn buitenste lagen wegblaast. Na verloop van tijd zal er niet veel meer van de ster over zijn en rest er alleen een schil van gas die we een planetaire nevel noemen met in het binnenste het restant van een eens machtige ster, de witte dwerg.

 

Lichtcurve Mira
De lichtcurve van Mira van ongeveer begin 2016 tot eind december 2017. Op de horizontale as de tijd en op de verticale as de waargenomen helderheid van Mira. De lichtcurve is opgesteld aan de hand van 1635 waarnemingen van de ster die zijn verwerkt door de AAVSO. Credit: AAVSO

 

Tegenwoordig wordt Mira nog steeds door astronomen bestudeerd. In 2007 werden m.b.v. van een ruimtetelescoop opnames gemaakt in ultraviolet licht en op die opnames vertoont Mira een grote staart van gas die meer dan 12 lichtjaar lang is. Dit is materie dat door de ster is uitgestoten terwijl de ster met een snelheid van 130 kilometer per seconde door ons sterrenstelsel raast. Dit onzichtbare spoor is 2 graden lang aan de sterrenhemel en dat is ongeveer vier keer de diameter van de Volle Maan.

 

Zie ook: Mira in Ster van de Week

Eerste publicatie: 29 december 2017
Bron: Earthsky.org