Ruimtevaartnieuws

Na 15 jaar is het over en uit voor de Marsrover Opportunity

Artist impression van de marsrover Spirit
Artist impression van de marsrovers Spirit en Opportunity. Credit: NASA/JPL

Op 13 februari 2019 is de Mars Exploration Rover Opportunity officieel dood verklaard door de NASA. Dat is meer dan acht maanden nadat de door zonne-energie aangedreven robot stil viel na een enorme stofstorm op Mars. Het is ook een dag nadat de laatste poging om de rover te wekken onbeantwoord bleef.

De Opportunity reed bijna 15 jaar lang rond op Mars en legde daar een afstand af groter dan een marathon. Tijdens die rit werd bewijs geleverd dat er in het verleden grote hoeveelheden water op Mars zijn geweest. De rover, met de grootte van een golfkarretje, en zijn tweeling rover Spirit brachten Mars ook terug op Aarde, in de gedachten van wetenschappers en het grote publiek.

Spirit en Opportunity hebben van Mars een bekende plek gemaakt. Als we het hebben over onze wereld dan hebben we het niet alleen over de Aarde maar ook over grote delen van Mars. Aldus John Callas, de JPL-project manager van Opportunity.

Op zoek naar water

Spirit en Opportunity werden onafhankelijk van elkaar in de zomer van 2003 gelanceerd. De beide rovers landden met tussenpozen van een paar weken in januari 2004 op Mars. Beide rovers werden in het kader van het Mars Exploration Programma gelanceerd. Spirit landde als eerste, de rover kwam in de Gusev krater terecht die zich ongeveer 14° ten zuiden van de evenaar van Mars bevindt, Opportunity landde in Meridiani Planum, een vlakte in de buurt van de evenaar aan de andere kant van de planeet als de Gusev krater zich bevindt.

Beide rovers waren er voor een 90 dagen durende missie uit gestuurd en tijdens die 90 dagen zouden ze moeten zoeken naar sporen van water uit het verleden. Dergelijk bewijs was al eerder vanuit de ruimte waargenomen, o.a. door de Vikings 1 en 2 van de NASA die structuren fotografeerde die leken op oude rivierbeddingen. Maar het was Opportunity die het eenduidige bewijs leverde.

Opportunity vond geen stromend water maar vond mineralen die alleen maar door de aanwezigheid van water kunnen ontstaan. Bovendien was uit de gegevens van de Opportunity te herleiden dat het niet moest gaan om kleine poeltjes water maar dat water op minstens kilometerschaal aanwezig moet zijn geweest.

Uit de analyse van kleimineralen door de Opportunity bleek ook dat minstens een deel van dit water, dat tussen 3,5 en 4 miljard jaar geleden over de planeet vloeide, een relatief neutrale pH moet hebben gehad. Dat wil zeggen, niet overmatig zuur of overmatig basis. De rover bevestigde de mogelijke bewoonbaarheid van Mars op het moment dat het leven op Aarde begon.

Maar ook Spirit deed van zich spreken. De rover ontdekte een oud hydrothermaal systeem in de Gusev krater en toonde daarmee aan dat minimaal sommige delen van Mars zowel vloeibaar water als een energiebron kenden die in een ver verleden door leven gebruikt konden worden.

De bevindingen van Spirit en Opportunity zijn door latere missies bevestigd. Zo heeft de Curiosity rover van de NASA ontdekt dat de 154 meter grote Gale krater ongeveer 4 miljard jaar geleden gevuld geweest is met een meer van water dat lange tijd heeft bestaan en mogelijk bewoonbaar is geweest.

Records

Zowel Sprit als Opportunity hebben hun garantietermijn lang overleefd. Spirit liep begin 2010 vast in het zand en de rover kon zich niet meer met zijn zonnepanelen richting de Zon draaien waardoor er onvoldoende energie aan boord was om de naderende koude winter op Mars te overleven. Spirit is uiteindelijk doodgevroren.

Opportunity wist acht jaar langer dergelijke valkuilen te omzeilen. De rover bestudeerde gesteente aan de rand van vier verschillende kraters en op de vlakte van Meridiani Planum. De rover legde een afstand van 45,16 kilometer af en dat is een absoluut record in het zonnestelsel.

Maar eind mei 2018 stak er in de buurt van de Opportunity, die zich aan de rand van de 22 kilometer grote Endeavour krater bevond, een enorme stofstorm op die door de Mars Reconnaissance Orbiter van de NASA werd gezien. De storm groeide al snel tot een planeet omspannende storm waar ook de rover last van kreeg.

Het dikke stof van de storm blokkeerde het zonlicht en daardoor kon de Opportunity zijn accu’s niet meer bijladen en werd de rover in een soort van slaapstand gezet. Maar Opportunity sliep zonder dat de heaters aan boord gebruikt konden worden en dat is gevaarlijk in een omgeving waar de temperaturen zo laag kunnen zakken dat soldeerverbindingen en andere belangrijke delen van de interne hardware van de rover kapot kunnen gaan. Klaarblijkelijk ging er tijdens die stofstorm iets goed mis want sinds 10 juni 2018 werd er geen teken van leven meer ontvangen van de Opportunity rover.

In december meldde de NASA dat er mogelijk is mis was gegaan vanwege het lage vermogen van de rover, of misschien is met de interne klok en een timer fout.

Een kans voor Opportunity

Eind juli 2018 begon de stofstorm af te zwakken en midden september was de storm zo ver geluwd dat de NASA begon met het sturen van series commando’s naar de Opportunity in de hoop dat die zou reageren.

Deze campagne werd verschillende maanden volgehouden want in november begon het winderige seizoen in het gebied waar de Opportunity zich bevindt. Men hoopte dat de sterke winden de zonnepanelen van de rover schoon zouden blazen waardoor de zonnepanelen weer energie zouden gaan opwekken en de batterijen weer geladen konden worden.

Dat is helaas niet gebeurd en gaat vermoedelijk ook niet meer gebeuren en dat betekent dat er na bijna 15 jaar definitief een einde is gekomen aan de missie van de Opportunity. Een missie die eigenlijk maar 90 dagen zou duren.

 

Eerste publicatie: 15 februari 2019
Bron: NASA & anderen