Naos – Zeta Puppis

Zeta Puppis is een hete blauwe superreus in het sterrenbeeld Puppis – Achtersteven. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,25 en is daarmee de helderste ster in het sterrenbeeld. Zeta Puppis is ongeveer 180 lichtjaar van de Aarde verwijderd. Naos is de meest nabije ster van spectraalklasse O tot de Zon en een van de meest lichtsterke sterren die met het blote oog zichtbaar zijn.

Type ster

Naos heeft de spectrale aanduiding O4lf(n)p en dat duidt op een erg jonge, massieve, uitzonderlijk lichtsterke superreus met een blauwe kleur. De toevoeging “f” duidt op emissielijnen van geïoniseerd helium en stikstof, de “n” staat voor “nevelig” en verwijst naar verbrede absorptielijnen die karakteristiek zijn voor snel draaiende sterren. De geprojecteerde rotatiesnelheid van Naos bedraagt meer dan 220 km/s. de toevoeging “p” duidt op een bijzondere ster. Nas is een van de slechts acht bekende sterren van dit type in ons melkwegstelsel. De meeste geëvolueerde sterren draaien langzaam om hun as.

Sterren van spectraalklasse O zijn redelijk zeldzaam. Astronomen denken dat er in ons melkwegstelsel niet meer dan 20.000 voorkomen. Het zijn zware sterren ( 15 – 90 zonsmassa op de hoofdreeks) en ze verliezen tot meer dan een miljoenste zonsmassa aan massa per jaar. (Ter vergelijking de Zon verliest 10 miljoen keer minder massa per jaar). Net zoals andere O-sterren verliest Naos materie door een extreem sterke stellaire wind. Met een aangenomen straal van 18,4 keer die van de Zon is de snelheid van de sterrenwind berekend op 2250 km/s.

Naos heeft een massa van 56.1 zonsmassa en een straal tussen 14 en 26 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 40.000 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 813.000 keer die van de Zon. Vanwege de hoge temperatuur wordt echter het merendeel van zijn energie op ultraviolette golflengtes uitgezonden. Visueel is de ster toch nog meer dan 10.000 keer lichtsterker dan de Zon.

De leeftijd van de ster is berekend op 3,2 miljoen jaar. Ondanks dat het nog een erg jonge ster is, is de ster als gevolg van zijn massa snel geëvolueerd en zal Naos niet erg oud worden. Als de ster aan het einde van zijn leven komt zal hij als een supernova ontploffen.

Naos is geclassificeerd als een verdacht veranderlijke Alpha Cygni-ster. Vernoemd naar Deneb – Alpha Cygni zijn dit sterren van spectraalklasse A of N waarvan de helderheid als gevolg van niet-radiale pulsaties ongeveer 0,1 magnitude verandert. (sommige delen van hun oppervlak zetten uit terwijl andere delen samentrekken). Naos wordt ook wel als een BY Draconis-veranderlijke geclassificeerd. Dit zijn veranderlijke sterren waarvan de helderheid minder als 0,5 magnitudes varieert als gevolg van stervlekken aan hun oppervlak gekoppeld aan het effect van hun rotatie.

Wetenswaardigheden

Naos behoort tot de helderste O-sterren aan de hemel en is op een aftand van 1080 een ster van de tweede magnitude. Alnitak, de oostelijke of meest linkse ster van de gordel van Orion, de helderste O-ster aan de hemel, heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,0 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 1260 lichtjaar van de Aarde.

Naos behoorde ooit tot het sterrenbeeld Argo Navis, een groot zuidelijk sterrenbeeld dat het mythische schip Argos vertegenwoordigde, waarmee Jason en de Argonauten naar Colchis voeren op hun zoektocht naar het Gulden Vlies. Naos markeerde het dek van Argo Navis. Argo Navis werd in de 18^de eeuw door de Franse astronoom Nicolas Louis de Lacaille verdeeld n drie kleinere sterrenbeelden – Carina, Vela en Puppis, die de kiel, zeilen en achtersteven van het schip vertegenwoordigen. Lacaille behield echter dezelfde Bayeraanduidingen voor de sterren van de drie sterrenbeelden en om deze reden heeft Naos de aanduiding Zeta Puppis, hoewel het de helderste ster in Puppis is. Het was de Zeta-ster van Argo Navis voordat het sterrenbeeld werd verdeeld. De aanduidingen Alpha, Bèta en Epsilon gingen naar de helderdere Carina-sterren Canopus, Miaplacidus en Avior, terwijl Gamma en Delta naar de Vela-sterren die nu bekend zijn als Regor – Gamma Velorum en Alsephina – Delta Velorum.

In 1974 werd de hoekdiameter van Naos interferometrisch gemeten op 0,41 boogseconden en in 1983 gaven fotometrische metingen een warde van 0,38 milliseconden. De schattingen van de afstand tot de ster varieerden van ongeveer 300 parsec op basis van parallaxmetingen tot 450 – 600 parsec op basis van fysieke modellen. De waarde van 225 parsec – 1093 lichtjaar is afgeleid van waarnemingen gedaan met de Hipparcossatelliet. De kleinere afstand impliceert een massa van 2,5 keer de van de Zon en een straal van 14 keer die van de Zon.

De onzekerheid over de afstand van Naos heeft geleid tot verschillende theorieën over de oorsprong van de ster. Een studie uit 1996 van vier OB-associaties en weggelopen sterren die mogelijk uit hen werden gestoten, suggereerde dat Naos mogelijk lid was van de Vela OB2-associatie en ongeveer 12 miljoen jaar geleden uit de groep werd gestoten. De studie gebruikt echter een grotere afstand voor de ster en de sterren in de Vela OB2-groep zijn aanzienlijk ouder dan Naos.

Een onderzoek uit 2008 suggereerde dat Zeta Puppis ooit een lid was van de opensterrenhoop Trumpler 10 en die groep ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden verliep. Echter de open sterrenhoop is ook veel ouder dan de ster.

In 2001 werd een onderzoek gepubliceerd dat suggereerde dat de baan van Naos ongeveer 1,5 miljoen jaar geleden op minder dan 0,5° van het expansiecentrum van de Gumnevel passeerde, wat impliceert dat het de binaire metgezel van de supernovavoorloper zou kunnen zijn geweest. Een onderzoek uit 2009 vond echter geen duidelijk bewijs dat een binaire metgezel van Naos verantwoordelijk was voor de expansie van de komeetglobulen in de Gumnevel. De Gumnevel is een enorme emissienevel die zich uitstrekt over 36° aan de hemel in de sterrenbeelden Puppis en Vela. De Gumnevel bevat de Vela Supernovarestant en de Vela Pulsar, evenals de OB-associaties Trumpler 10 en Vela OB2. Er werd ooit algemeen aangenomen dat de Gumnevel een overblijfsel was van een supernova die ongeveer een miljoen jaar geleden plaatsvond. Recentere onderzoeken geven echter aan dat het een geëvolueerd HII-gebied is.

Naamgeving

De naam Naos komt van het Griekse woord ναύς, dat “schip” betekent. De naam werd op 21 augustus 2016 door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie erkend.

In de Arabische Astronomie was de ster bekend als Suhail Hadar.

Locatie

Naos bevindt zich aan de zuidelijke sterrenhemel en kan gevonden worden met behulp van de heldere sterren van Canis Major – Grote Hond. Het is de helderste ster op een denkbeeldige lijn getrokken van Sirius tussen Wezen en Aludra. Sirius is gemakkelijk te vinden want het is de helderste ster aan de hemel en de drie gordelsterren van Orion wijzen er naar. Wezen en Aludra maken deel uit van een driehoek van sterren (samen met Adhara) die zich onder Sirius bevindt. De drie sterren staan bekend als de “maagden”.

Naos kan worden gebruikt om verschillende relatief heldere open sterrenhopen te vinden. NGC 2546 heeft een schijnbare helderheid van magnitude 6,3 en een grootte van 41 boogminuten. NGC 2477 is helderder en kleiner, de visuele helderheid is magnitude 5,8 en de grootte is 27 boogminuten. NGC 2451 is de helderste van de drie. De sterrenhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 3 en een grootte van 45 boogminuten.

Sterrenbeeld

Naos bevindt zich in het zuidelijke sterrenbeeld Puppis – Achtersteven. Ooit deel van het grotere Griekse sterrenbeeld Argo Navis stelt Puppis de achtersteven van het mythische schip Argo voor. Puppis is het grootste van de drie sterrenbeelden die ooit Argo Navis vormden en, met een oppervlakte van 673 vierkante graden, is Puppis het 20^ste grootste van alle 88 sterrenbeelden.

In Puppis bevinden zich verschillende interessante deepsky objecten. Naast de drie open sterrenhopen in de buurt van Naos zijn dit de heldere open sterrenhopen Messier 46, Messier 47 en Messier 93, de planetaire nevel NGC 2438, de planetaire nevel NGC 2440 en de stervormende nevel NGC 2467 die de bijnaam Schedel en Kruisbeenderen-nevel heeft.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in Puppis te bekijken is tijdens de maand februari als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon staat. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar tussen de 40^ste en -90^ste breedtegraad.

De 10 helderste sterren in Puppis – Achtersteven zijn Naos (Zeta Pup, mag. 2,25), Pi Puppis (mag. 2,73), Tureis (Rho Pup, mag. 2,78), Tau Puppis (mag. 2,95), Nu Puppis (mag. 3,17), Sigma Puppis (mag. 3,25), Azmidi (Xi Pup, mag. 3,34), c Puppis (HD 63032, mag. 3,61), a Puppis (HD 64440, mag. 3,71), and 3 Puppis (mag. 3,93).

Zeta Puppis – Naos

Eerste publicatie: 23 februari 2025
Bron: wikipedia & anderen