NGC 7635 – de Zeepbelnevel

NGC 7635 – de Zeepbelnevel is een emissienevel op een afstand van 7100 tot 11.000 lichtjaar in de richting van het noordelijke sterrenbeeld Cassiopeia. Met een schijnbare helderheid van magnitude 10 kan hij worden waargenomen met middelgrote en grotere telescopen. Het H II-gebied bevindt zich dicht bij de heldere open sterrenhoop Messier 52. NGC 7635 is Caldwell 11 in de Caldwell-catalogus van Sir Patrick Moore.

NGC 7636 kreeg vanwege zijn vorm de bijnaam Zeepbelnevel. Het lijkt op een enigszins langwerpige zeepbel die in de ruimte hangt. De zeepbel is ontstaan door de sterke stellaire wind van een hete, massieve ster die in de laatste fase van zijn leven in rap tempo massa verliest. Terwijl de stellaire wind met supersonische snelheden het interstellaire materiaal van de nabijgelegen gigantische moleculaire wolk ontmoet, produceert hij een schokfront waardoor de zeepbel ontstaat. De gigantische moleculaire wolk bevat de uitdijing van de nevel en wordt zelf verlicht door de heldere centrale ster van de nevel.

De Zeepbelnevel heeft een geschatte leeftijd van ongeveer 40.000 jaar. De nevel breidt zich met een snelheid van 36 km/s uit. De asymmetrie in de bolvorm van de nevel is te wijten aan de inhomogene aard van het interstellaire medium waarin de nevel zich uitbreidt. De centrale bel heeft een doorsnede van ongeveer 6 – 10 lichtjaar.

De sterke sterrenwind is afkomstig van het gas in de buitenste atmosfeer van de ster dat zo heet wordt dat het naar de interstellaire ruimte ontsnapt. De wind beweegt met snelheden van meer dan 6,5 miljoen kilometer per uur, waarbij het gas dat hij tegenkomt meesleurt en de buitenrand van de Zeepbelnevel vormt.

De uitdijing van de Zeepbelnevel wordt beperkt door de dichtere gebieden met hogere druk aan één kant van de nevel. Om deze reden bevindt de centrale ster van de nevel zich niet in het midden van de bel. Wanneer de sterrenwind in botsing komt met dergelijke variaties in het interstellaire gas, ontstaat het gegolfde uiterlijk van de bel.

Centrale ster

De centrale ster in de Zeepbelnevel is gecatalogiseerd als SAO 20575. Het is een hete ster van spectraalklasse O6.5(n)fp. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 8,67 en is niet met het blote oog zichtbaar. Het spectrum van de ster vertoont eigenaardigheden die ervoor zorgen dat een precieze classificatie lastig is.

Maar SAO 20575 is zonder twijfel een bijzonder massieve en lichtsterke ster. Sommige bronnen suggereren dat het een Wolf-Rayet-ster is, een nog zeldzamer object met sterke sterwinden.

De ster heeft een massa van ongeveer 44 zonsmassa en is daarmee een supernova-kandidaat. Als gevolg van sterke sterwinden heeft de ster al veel massa verloren. De snelheid van de sterwind van SAO 20575 wordt geschat op 1800 – 2500 km/s.

Astronomen denken dat de ster oorspronkelijk een massa van ongeveer 60 zonsmassa had en al ongeveer een kwart voor middel van sterwinden heeft verloren. De ster is het meeste van zijn buitenste waterstof kwijt en fuseert momenteel helium tot zwaardere elementen.

SAO 20575 heeft een straal van 15 keer die van de Zon en een lichtsterkte van 398.000 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur is berekend op 37.500 Kelvin en de ster draait met een snelheid van 178 – 240 km/s om zijn as.

De hete ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 9800 lichtjaar in de Perseus-arm van ons sterrenstelsel. De ster is een lid van de Cassiopeia OB2 associatie. De leeftijd wordt geschat op slechts 2 miljoen jaar. Zelfs al is het een jonge ster, als gevolg van zijn grote massa zal SAO 20575 niet erg oud worden.

Wetenswaardigheden

De Zeepbelnevel is op 3 november 1787 voor het eerst gevonden door de Britse astronoom William Herschel. Hij nam de nevel als IV 52 op in zijn catalogus en beschreef hem als “een ster van de 9^de magnitude met een erg zwakke neveligheid er omheen.”

Zijn zoon John  Herschel nam de nevel op 30 september 1829 waar en nam hem onder nummer GC 4947 op in zijn General Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars.

De Deense astronoom John Louis Emiel Dreyer nam de nevel als NGC 7635 op in de New General Catalogue.

NGC 7635 moet niet worden verward met Hubble 1925 II die ook de Zeepbelnevel wordt genoemd. Dit is een emissienevel binnen NGC 6822 Barnard’s stelsel in het sterrenbeeld Boogschutter – Sagittarius. Ook moet NGC 7635 niet verward worden met PN G75+1.7, dit is een planetaire nevel in het sterrenbeeld Zwaan – Cygnus die ook Zeepbel wordt genoemd, alle drie de nevels zijn ruwweg bolvormig maar bevinden zich in verschillende gebieden van de sterrenhemel.

De Zeepbelnevel is verschillende keren door verschillende instrumenten aan boord van de Hubble Space telescope in beeld gebracht. De nevel werd in september 1992 vastgelegd door de Wide Field Planetary Camera (WFPC) en in April 1999 door de Wide Field Planetary camera 2(WFPC2).

In 2016 publiceerde NASA een afbeelding van de enorme zeepbel ter gelegenehid van de 26^ste verjaardag van de lancering va de Hubble. De afbeelding werd in februari 2016 gemaakt in zichtbaar licht met de Wide Field Planetary camera 3 (WFPC3).

De Hubble beelden onthullen dichte pilaren van koel waterstofgas met daarbovenop stof, evenals vingers van gas die achter de transparante bel verschijnen. De pilaren lijken op de beroemde Pillars of Creation in Messier 16. Net als de pilaren in de Arendnevel worden die in de Zeepbelnevel verlicht door de sterke ultraviolette straling van de hete, heldere, jonge ster.

Locatie

De Zeepbelnevel bevindt zich in het sterrenbeeld Cassiopeia op de grens met Cepheus. De nevel bevindt zich op de denkbeeldige lijn die zich uitstrekt van Caph in Cassiopeia tot Alderamin in Cepheus, ongeveer een derde van de afstand van tot de helderste ster in Cepheus.

De Zeepbelnevel bevindt zich in de richting van de open sterrenhoop Messier 52. Er is geen relatie tussen de twee objecten. De open sterrenhoop staat met een afstand van 4600 lichtjaar, veel dichter bij ons. De nevel en de open sterremhoop zijn populaire doelwitten voor astrofotografen omdat ze in hetzelfde brede gezichtsveld kunnen worden vastgelegd.

Messier 52 bevindt zich op ongeveer een derde van de afstand tussen Caph en Alderamin en de nevel bevindt zich slechts 0,5° ten zuidwesten van de sterrenhoop.

Alderamin kan worden geïdentificeerd door een lijn te trekken van Schedar door Caph in de W van Cassiopeia. De reuzenster bevindt zich aan de basis van een asterisme dat op een huis lijkt en is de helderste ster in dit deel van de hemel.

De Zeepbelnevel is een lastig doelwit voor kleine telescopen omdat hij een lage oppervlaktehelderheid heeft. Het object is onder goede omstandigheden te zien in telescopen van 15 cm en groter. In een 20 of 25 cm telescoop is de nevel zichtbaar als een zwakke schil rond de ster SAO 20575. De onregelmatige vorm van de nevel is zichtbaar in telescopen vanaf 30 cm en groter. De nevel kan het beste bekeken worden met gebruik van speciale filters en perifeer waarnemen.

De Zeepbelnevel en Messier 52 bevinden zich in een gebied met verschillende andere nevels en sterrenhopen. Dit zijn o.a. de grote emissienevel Sh2-157 die ook wel bekend is als de Kreeftklauwnevel, het stervormingsgebied NGC 7538 bijgenaamd de Noordelijke Lagune en de open sterrenhoop NGC 7510. Ook Sh2-161, een ander groot HII-gebied, ligt in de buurt.

De Zeepbelnevel is zichtbaar vanaf locaties ten noorden van de -28^ste breedtegraad. Voor waarnemers op het zuidelijk halfrond op equatoriale breedtegraden komt de nevel nooit erg hoog boven de horizon.

Voor waarnemers op het noordelijk halfrond is de nevel het gehele jaar door zichtbaar vanaf locaties ten noorden van 28° noorderbreedte. De beste tijd van het jaar om de Zeepbelnevel waar te nemen is de maand november, wanneer Cassiopeia ’s avonds hoog boven de horizon staat.

NGC 7635 – de Zeepbelnevel

Eerste publicatie: 13 november 2024
Bron: Wikipedia & vele anderen