Astronomisch Nieuws

Ontdekking van twee oude sterrenstelsels leidt tot nieuwe blik op het heelal

Tien tot twintig procent van de vroege sterrenstelsels worden verborgen door dikke dekens van kosmisch stof. Dit suggereert nieuw onderzoek.

Oud sterrenstelsel - artist impressie
Artist’s impressie van een oud sterrenstelsel. Credit: universiteit van Copenhagen/NASA

De aanwezigheid van twee voorheen onbekende sterrenstelsels op een afstand van ongeveer 29 miljard lichtjaar suggereren dat onze kennis van het vroege heelal nog behoorlijk beperkt is.

De sterrenstelsels, REBELS-12-2 en REBELS-29-2 waren tot voor kort onbekend. Het licht van deze twee sterrenstelsels heeft 13 miljard jaar nodig gehad om ons te bereiken. De beide sterrenstelsels zijn relatief kort na de Oerknal ontstaan en de uitdijing van het heelal heeft er nu voor gezorgd dat deze oude sterrenstelsels nu ongeveer 29 miljard lichtjaar van ons zijn verwijderd.

Nieuw onderzoek dat onlangs in Nature werd gepubliceerd suggereert dat REBELS-12-2 en REBELS-29-2 tot nu toe aan onze waarnemingen zijn ontsnapt omdat ze werden afgeschermd door dikke lagen kosmisch stof. De machtige Hubble telescoop kan niet door deze lagen heen kijken. Hiervoor was de uiterst gevoelige ALMA radiotelscoop in Chili nodig die de sterrenstelsels ook nog eens per toeval vond.

De onderzoekers van het Cosmic Dawn Center van het Niels Bohr Instituut in Kopenhagen onderzochten een groep ver verwijderde sterrenstelsels waarvan het bestaan bekend was middels de Hubble Space Telescope. Ze merkten op dat twee van die sterrenstelsels een buur hadden die men daar helemaal niet verwachtte. Beide sterrenstelsels zijn omgeven door stof en dat stof houdt hun licht tegen waardoor de Hubble ze niet kon waarnemen.

Het onderzoek werd geleid door Pascal Oesch. Hij is een expert in het vinden van de verste sterrenstelsels. In 2016 ontdekte hij en zijn collega’s het 13,4 miljard jaar oude sterrenstelsel GN-z11. Dit sterrenstelsel bevindt zich op een recordafstand van de Aarde. GN-z11 ontstond slechts 400 miljoen lichtjaar na de Oerknal.

ALMA zit sterrenstelsels die Hubble niet kan zien
ALMA ontdekt oude sterrenstelsels. Credit: universiteit van Kopenhagen

Het nieuwe artikel beschrijft hoe met behulp van ALMA en een nieuwe, door Oesch ontwikkelde, waarneemtechniek, oude door stof verborgen sterrenstelsels kunnen worden waargenomen. De astronomen vergeleken de twee nieuw gevonden sterrenstelsels met voorheen bekende galactische bronnen in het vroege heelal en dat leidde tot het vermoeden dat tot een op de vijf vroege sterrenstelsels mogelijk niet op onze kaarten van de sterrenhemel staan.

Voor we kunnen begrijpen wanneer en hoe sterrenstelsels in het heelal zijn ontstaan hebben we eerst een goede boekhouding nodig, aldus Oesch. Het nieuwe artikel beweert inderdaad dat er in het vroege heelal meer oude sterrenstelsels bestonden dan eerder werd aangenomen. Dit is belangrijk dat de vroegste sterrenstelsels de bouwstenen vormden van de volgende generatie sterrenstelsels. Dus totdat die boekhouding correct is zouden astronomen kunnen werken met een gebrekkig of anderszins onnauwkeurig model van het vroege heelal.

De taak zal nu zijn om deze ontbrekende sterrenstelsels te vinden en gelukkig belooft een nieuw instrument dit werk aanzienlijk gemakkelijker te maken: de James Webb Space Telescope. Deze telescoop is veel gevoeliger dan de Hubble en is in staat om op veel langere golflengtes waar te nemen waardoor astronomen deze verborgen sterrenstelsels gemakkelijker zouden moeten kunnen zien.

Het nieuwe artikel is dus testbaar, aangezien waarnemingen van de Webb de voorspellingen van de onderzoekers waarschijnlijk zullen bevestigen, ontkrachten of verder verfijnen. De ruimtetelescoop wordt op woensdag 22 december gelanceerd vanaf de lanceerbasis Kourou in Frans-Guyana.

Eerste publicatie: 28 november 2021
Bron: Gizmodo