Waarnemen

Ophiuchus – het dertiende sterrenbeeld van de dierenriem

Ophiuchus uit Urania's Mirror
Ophiuchus (Serpentarius) – uit Urania’s Mirror (ca. 1825) samen met de sterrenbeelden Scutum, Serpens en het niet meer erkende sterrenbeeld Taurus Poniatoski

Als je de in deze periode van het jaar richting het zuiden kijkt dan is het sterrenbeeld Ophiuchus – Slangendrager zichtbaar boven de zuidelijke horizon. Het sterrenbeeld is tot ongeveer middernacht goed te zien. Ophiuchus wordt soms wel het 13-de of het vergeten sterrenbeeld van de dierenriem genoemd.

De Zon beweegt zich van ongeveer 29 november tot 17 december door het sterrenbeeld heen maar niemand zal zeggen dat Ophiuchus zijn sterrenbeeld teken is en dat komt omdat Ophiuchus wel een sterrenbeeld is maar geen deel uit maakt van de dierenriem oftewel de zodiak.

Wat is het verschil? De sterrenhemel is verdeeld in gelijke stukken van 30° maar de 13 sterrenbeelden van de dierenriem hebben allemaal een verschillende grootte. Daarom verblijft de Zon, volgens de tropische dierenriem, ongeveer een maand in ieder sterrenbeeld van de dierenriem maar ondertussen is de tijd die de Zon nodig heeft om door een sterrenbeeld te trekken in werkelijkheid variabel. Zo heeft de Zon ongeveer 6 weken nodig om door het sterrenbeeld Virgo – Maagd te trekken maar slechts ongeveer een week om voor het sterrenbeeld Schorpioen – Scorpius.

Dit jaar kan de planeet Saturnus je, samen met de heldere rode ster Antares van het sterrenbeeld Schorpioen je helpen om de relatief zwakke sterren van de Slangendrager aan de sterrenhemel te vinden. Dit jaar bevindt Saturnus zich in het sterrenbeeld Ophiuchus en daarnaast bevindt het sterrenbeeld zich ten noorden van de heldere ster Antares.

zoekkaart voor het sterrenbeeld Ophiuchus - Slangendrager
Het sterrenbeeld Ophiuchus – Slangendrager bevindt zich boven de kop van de Schorpioen Gebruik de heldere ster Antares en de planeet Saturnus om de Slangendrager te vinden.

Saturnus beweegt zich in de loop van de jaren door verschillende sterrenbeelden heen dus die kan je niet ieder jaar helpen om Ophiuchus op te zoeken maar vanuit Antares is het altijd te doen. De helderste ster van Ophiuchus heeft een visuele helderheid van de 2-de magnitude is het hoofd van de Slangendrager. De ster wordt Rasalhague genoemd en is dus veel minder helder dan Antares of Saturnus.

Op oude sterrenkaarten wordt Ophiuchus – de Slangendrager afgebeeld met Serpens – de Slang in zijn armen. Serpens is een zelfstandig sterrenbeeld. Volgens de Griekse mythologie heette Ophiuchus Asclepius, een arts die medicijnen maakte uit het gif van slangen. Hij mengde slangengif met bloed van de Gorgon en een onbekend kruid. Het medicijn maakte mensen onsterfelijk totdat Zeus hier, op verzoek van de god van de onderwereld, er een einde aan maakte.

De staf van Asclepius is tegenwoordig o.a. het symbool van de Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties (WHO) en vele artsenorganisaties en is op die manier nog steeds verbonden aan het sterrenbeeld Ophiuchus.

 

Eerste publicatie: 19 juli 2017