zondag, december 8, 2024
Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Pictor – Schilder

Er zijn geen mythes geassocieerd met het sterrenbeeld Pictor. Het werd in 1765 door Nicolas de Lacaille geïntroduceerd als le Chevalet et la Palette oftewel de ezel en het palette. In 1763 hernoemde hij het sterrenbeeld op zijn sterrenglobe als Equuleus Pictoris.

In 1845 werd de naam door de Engelse astronoom John Bailey afgekort tot Pictor. Hij deed dit op aangeven van de Engelse astronoom en wiskundige John Herschel.

Pictor kent drie sterren met planeten en omdat het zich aan de zuidelijke sterrenhemel bevindt komen er geen Messier-objecten in voor.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naamLatijnse naamAfkortingGenitief
SchilderPictorPicPictoris
ZichtbaarheidHet sterrenbeeld is voor waarnemers in Nederland en België niet waarneembaar.
GrootteIn grootte is Pictor het 59-ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 247 (°)2 aan de sterrenhemel.
OmgevingHet sterrenbeeld wordt omringd door Caelum, Carina, Columba, Dorado, Puppis en Volans.
MeteorenzwermenEr zijn geen meteorenzwermen bekend.
IAU-kaart van het sterrenbeeld Pictor

Download de IAU-kaart van het sterrenbeeld Pictor – Schilder als pdf

De sterren van Pictor

Kaart van het sterrenbeeld Pictor - Schilder met de namen van de sterren.
Kaart van het sterrenbeeld Pictor – Schilder met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden – KStars

α Pictoris (Alpha Pictoris)

Alpha Pictoris is de helderste ster van het sterrenbeeld. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,27. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 97 lichtjaar van de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 660 miljoen jaar.

Alpha Pictoris is een Lamba Boötis type ster. Dit zijn zeldzame sterren die erg weinig ijzer in hun buitenlagen hebben. De ster draait erg snel om zijn as; de rotatiesnelheid bedraagt 206 km/sec. Mogelijk heeft de ster zijn buitenste schil afgestoten. De ster heeft een massa van 2,04 zonsmassa en de ster is 13 keer helderder dan de Zon. Alpha Pictoris is ook een röntgenbron hetgeen er mogelijk op duidt dat het een spectroscopische dubbelster is. Op Mercurius is alpha Pictoris de zuidelijke Poolster.

β Pictoris (Bèta Pictoris)

Bèta Pictoris is de op één na helderste ster in Pictor. De ster bevindt zich ten westen van de heldere ster Canopus van het sterrenbeeld Carina. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,86 en bevindt zich op een afstand van 63,4 lichtjaar van de Zon.

Bèta Pictoris heeft een massa van 1,7-1,8 zonsmassa en een straal van 1,8* de Zon. Het is een Delta Scuti-veranderlijke ster en dat betekent dat de helderheidsveranderingen worden veroorzaakt door pulsaties aan het oppervlak van de ster.

De ster heeft een grote stofschijf, vermoedelijk is dit een proto-planetaire schijf. In deze stofschijf bevindt zich een jonge grote gasplaneet die in 2009 werd ontdekt. Deze planeet heeft een massa van 8* Jupiter.

Bèta Pictoris is een lid van de Bèta Pictoris groep van bewegende sterren. Dit is een groep van jonge sterren die met eenzelfde snelheid door het heelal bewegen en die een gezamenlijke oorsprong hebben. De Bèta Pictoris Groep van bewegende sterren is de meest nabije soort van dit soort groepen. De groep bestaat uit 28 sterren.

γ Pictoris (Gamma Pictoris)

Gamma Pictoris bevindt zich op een afstand van 174 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van magnitude 4,5. Het is een ster van spectraalklasse K.

δ Pictoris (Delta Pictoris)

Delta Pictoris bevindt zich op een afstand van 1655 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een helderheid van magnitude 4,7. Het is een Bèta Lyrae-veranderlijke ster. De veranderingen in helderheid worden veroorzaakt omdat het een nauwe dubbelster is waarbij één van de sterren de andere periodiek bedekt. De periode van Delta Pictoris bedraagt 40,1 uur en de helderheid varieert tussen magnitude 4,6 en 4,8.

De ster van Kapteyn

Deze ster werd voor het eerst in 1898 gecatalogiseerd door de Nederlandse astronoom Jacobus Kapteyn. Het is een rode dwerg van spectraalklasse M met een visuele helderheid van magnitude 8,85. De ster bevindt zich op een afstand van 12,76 lichtjaar van de Aarde en is zichtbaar in een kleine telescoop.

Ten tijde van de ontdekking was het de ster met de grootste eigenbeweging: 8 boogseconden per jaar (242 km/sec). Na de ontdekking van de ster van Barnard in 1916 schoof de ster van Kapteyn naar de tweede plaats.

Ongeveer 10.800 jaar geleden bevond de ster zich op een afstand van 7 lichtjaar van de Aarde. De ster is kouder dan onze Zon en heeft een massa van slechts 0,274 zonsmassa. De straal bedraagt 0,291 * de straal van de Zon.

De ster van Kapteyn is een BY Draconis-veranderlijke ster. Dergelijke sterren veranderen in helderheid door magnetische activiteit in de chromosfeer en in combinatie met hun rotatie. Als veranderlijke ster heeft de ster van Kapteyn de aanduiding VZ Pictoris.

De ster van Kapteyn beweegt zich in een retrograde beweging door ons sterrenstelsel heen. Het is de meest nabije ster die deel uitmaakt van de halo van ons sterrenstelsel.

AB Pictoris

AB Pictoris is een oranje hoofdreeksster met een helderheid van magnitude 9,2. AB Pictoris bevindt zich op een afstand van ongeveer 148 lichtjaar.

AB Pictoris is een veranderlijke ster van het BY Draconis type. Dergelijke sterren vertonen helderheidsverschillen die worden veroorzaakt door hun rotatie in combinatie met activiteiten in hun chromosfeer.

In 2003 en 2004 werd er een object vlak bij de ster waargenomen dat dezelfde eigen beweging heeft als de ster. Dit object heeft een massa van 13,5 * Jupiter. Het is of een enorme planeet of een bruine dwerg.

HD 40307 is een oranje hoofdreeksster die een visuele helderheid heeft van magnitude 7,2 en zich op een afstand van ongeveer 41,8 lichtjaar van de Aarde bevindt. De ster heeft een massa van 0,75 zonsmassa en een straal van 0,716 * de Zon. Er bevinden zich 6 bevestigde planeten in een baan om deze ster. Drie planeten werden in 2008 ontdekt en de andere drie in 2012.

Eén van de planeten, HD 40307 g is een zogenoemde super-Aarde. Deze planeet is zwaarder dan de Aarde maar niet zo zwaar als de kleinere gasplaneten Uranus en Neptunus. Deze planeet bevindt zich in de bewoonbare zone van de ster. De periode van de planeet bedraagt 200 dagen.

HD 41004

HD 41004 is een dubbelstersysteem. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 8,7 en bevindt zich op een afstand van 139 lichtjaar van de Zon. In 2003 werd er een planeet ontdekt met een massa van 2,56 * Jupiter. Deze planeet draait iedere 963 dagen om de ster heen.

De tweede ster in HD 41004 is een rode dwerg. Deze begeleider heeft een helderheid van magnitude 12,3 en bevindt zich op een afstand van 140,3 lichtjaar van de Zon. Om deze rode dwerg draait een bruine dwerg. De bruine dwerg heeft 1,328 dagen nodig voor een omwenteling.

θ Pictoris (Theta Pictoris)

θ Pictoris is een meervoudige dubbelster. A en B hebben helderheden van magnitude 7,0 resp. 7,5 en staat 0,2″ van elkaar gescheiden. Ster C heeft ook een helderheid van 7,0 en staat op 38″.

ι Pictoris (Iota Pictoris)

Iota Pictoris is een wijde dubbelster. Magnitude 55 en 6,5. De sterren staan 12,3″ van elkaar.

μ Pictoris (Mu Pictoris)

μ Pictoris is van magnitude 6,0 en heeft een zwakke begeleider van 9,0. De sterren staan 2,4″ uit elkaar.

R Pictoris

R Pictoris is een semi-regelmatige variabele met een periode van 172 dagen. De helderheid wisselt ergens tussen de magnitude 6,9 en 10.

De deep sky objecten in Pictor

NGC 1705

NGC 1705 in Pictor
NGC 1705 in Pictor. Door NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA) – http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/2003/07/image/a, Publiek domein, Koppeling

NGC 1705 is een lensvormig stelsel. Het heeft een visuele helderheid van magnitude 11,8 en het bevindt zich op een afstand van ongeveer 17 miljoen lichtjaar. Het is een zogenoemd BCD-stelsel (Blue Compact Dwarf). Dit betekent dat er grote groepen van erg zware jonge en hete sterren in voorkomen die er voor zorgen dat het stelsel een blauwe kleur heeft.

NGC 1705 maakt deel uit van de Dorado Groep van sterrenstelsels. Dit is een groep sterrenstelsels die zich voornamelijk in het sterrenbeeld Dorado bevinden.

NGC 1705 werd op 5 december 1834 door de astronoom John Herschel ontdekt.

Pictor A

Pictor A is een radio sterrenstelsel met dubbele lobben. In het centrum van Pictor A bevindt zich een supermassief zwart gat. Vanuit dit zwart gat schiet een jet weg die 800.000 lichtjaar lang is naar een heldere röntgenbron aan de zijde van de westelijke lob van het stelsel.

SPT-CL J0546-4345

SPT-CL J0546-4345 is een zwaar cluster van sterrenstelsels. Het is één van de zwaarste clusters die in het jonge heelal zijn ontdekt. Honderden sterrenstelsels maken deel uit van de cluster. Men schat dat de cluster zich op een afstand van ongeveer 7 miljard lichtjaar van de Aarde bevindt. De cluster werd in 2008 ontdekt.

Zeven miljard jaar geleden toen de cluster nog relatief jong was, was deze bijna even zwaar als de Coma-cluster in het sterrenbeeld Coma Berenice.

Eerste publicatie: 25 juli 2009
Laatste keer bijgewerkt op: 25 mei 2024