Planetenjager Kepler is bijna door zijn brandstof heen
De succesvolle Kepler ruimtetelescoop zal binnenkort uitgeschakeld worden. Na het ontdekken van meer dan 2300 bevestigde planeten tijdens zijn twee missies is de Kepler nu bijna door zijn brandstof heen. Over enkele maanden is het helemaal op. Volgens de huidige schattingen zal het maximaal nog een paar maanden duren en dat betekent dat men de voorbereidingen begint te treffen om de missie te eindigen maar daarnaast nog even het maximale uit te telescoop probeert te halen.
Het onderzoeksteam van de Kepler probeert om in de resterende tijd nog zoveel mogelijk gegevens naar de Aarde over te seinen want op een gegeven moment zal het niet meer lukken de telescoop zodanig te richten dat de gegevensstroom de Aarde kan bereiken.
Dat wil niet zeggen dat de missie helemaal over is want de Kepler heeft zoveel data verzameld dat onderzoekers nog wel enkele jaren bezig zijn om die allemaal te controleren op de aanwezigheid van exoplaneten. Kepler heeft ondertussen tijdens zijn twee missies het bestaan van 2342 exoplaneten bevestigd en dat is ongeveer 2/3de van alle bekende exoplaneten. Daarnaast zijn er nog een 2245 mogelijke planeten waarvan het bestaan nog moet worden bevestigd met behulp van andere telescopen of waarnemingstechnieken.
De 600 miljoen dollar kostende Kepler werd in 2009 gelanceerd om in een vastomlijnd gebied in het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan op zoek te gaan naar exoplaneten. Gedurende vier jaar keek de telescoop naar de sterren in de hoop minimale periodieke helderheidsveranderingen op te merken als teken dat een exoplaneet voorlangs de ster trekt. Het ultieme doel van de missie was het ontdekken van rotsachtige exoplaneten met de grootte van de Aarde of kleiner. Dergelijke planeten waren nog nauwelijks bekend toen de Kepler werd gelanceerd maar na een paar jaar waarnemen bleek uit de data van de Kepler dat rotsachtige planeten heel gewoon zijn in het heelal.
De missie zou twee jaar duren maar werd verlengd. In 2013, de Kepler was toen vier jaar in bedrijf, gingen drie gyroscopen van de Kepler kapot. Deze gyroscopen werden gebruikt om de telescoop te richten. NASA bedacht een nieuwe missie voor de telescoop die K2 werd genoemd.
Gebruikmakende van de zonnewind draaide de telescoop tijdens de K2-missie tussen verschillende gebieden van de sterrenhemel. Iedere drie maanden werd een ander gebied bestreken (de missieleiding noemde dit steeds een campagne). Hierdoor kon de Kepler planeten waarnemen die met een kleine periode om hun ster heen draaien. Zelfs de, in eerste instantie beperkte, missie bleek een enorm succes te zijn.
Het Kepler team schatte aan het begin van de K2-missie dat er 20 campagnes gedaan zouden kunnen worden maar dat was aan de conservatieve kant geschat want er zijn inmiddels 16 campagnes klaar en deze maand is de Kepler aan zijn 17de campagne begonnen.
De Kepler heeft geen brandstofmeter dus men kan nergens aflezen hoeveel brandstof er nog precies aan boord is, men moet vertrouwen op schattingen. Men kijkt naar factoren als de terugval van de druk in de brandstoftank en hoe de stuurraketten presteren. De Kepler heeft daarbij een groot voordeel: de telescoop bevindt zich ver in de ruimt een niet in de buurt van een planeet met ijsachtige manen zoals de Galileo die tussen 1995 en 2003 om Jupiter draaide en de Cassini die tussen 2004 en 2017 om Saturnus heen draaide.
Toen de Cassini en de Galileo zonder brandstof dreigden te komen werden deze ruimtesondes met opzet de atmosfeer van hun respectievelijke planeet ingestuurd zodat ze niet per ongeluk op een ijsachtige maan waar eventueel leven mogelijk is, te pletter zouden slaan. De Kepler daarentegen kon gebruikt worden zolang als dat zinvol is. De Kepler kan worden gebruikt tot de laatste druppel brandstof en dat betekent nog meer gegevens voor de wetenschap. Wie weet welke verrassingen er nog in die laatste batches data die naar de Aarde worden overgeseind, worden gevonden.
Met de Kepler tegen zijn pensionering aan staat de volgende exoplaneten-missie alweer klaar voor lancering. De Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) van de NASA staat klaar voor lancering en kan vanaf 16 april gelanceerd worden vanaf Cape Canaveral in Florida. TESS gaat minimaal 200.000 sterren controleren en richt zich daarbij op sterren die helderder en dichterbij staan dan de sterren die door de Kepler werden bekeken. Dit betekent dat het voor astronomen gemakkelijker wordt om vanaf de Aarde vervolgonderzoek te doen of te zijner tijd de James Webb Space Telescope in te zetten die in 2019 gelanceerd moet gaan worden.
Eerste publicatie: 26 maart 2018
Bron: diverse persberichten
