Verouderde sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Rangifer – Rendier

Het sterrenbeeld Rangifer - Rendier
Rangifer is te zien op kaart III van de Uranographia van Johann Bode. Het staat met de poten op de rug van Camelopardalis. Kop en gewei wijzen naar de rechterarm van het in onbruik geraakte sterrenbeeld Custos Messium. De staart van het rendier wijst naar de noordelijke hemelpool.

Het sterrenbeeld Rangifer verscheen voor het eerst in 1734 op een sterrenkaart die door de Franse astronoom Pierre-Charles Le Monnier (1715 – 1799) werd opgenomen in zijn boek “La Théorie des Comètes”. Deze kaart toonde de baan van de komeet van 1742 door het noordelijke deel van de sterrenhemel en Le Monnier vond het nodig een nieuw sterrenbeeld te introduceren langs de baan van de komeet. Rangifer kwam in de buurt van de noordelijke hemelpool te staan tussen de sterrenbeelden Cepheus en Camelopardalis. Le Monnier koos voor een rendier omdat dit hem herinnerde aan een reis naar Lapland die hij in 1736 – 1737 had ondernomen om in het hoge noorden samen met Pierre Louis de Maupertuis de grootte van een breedtegraad te bepalen.

Het Sami-volk dat in het noorden van Scandinavië leeft heeft ook een rendier aan de sterrenhemel geplaatst maar hun Sarvvis was veel groter en bestreek het gebied van de huidige sterrenbeelden Auriga, Perseus, Cassiopeia en Cepheus.

In 1746 werd dezelfde kaart door Le Monnier opnieuw gepubliceerd echter zonder enige verklaring over het nieuwe sterrenbeeld. Le Monnier heeft vermoedelijk nooit een tabel gepubliceerd van welke sterren precies tot het sterrenbeeld behoren. Het was Bode die in zijn catalogus “Allgemeine Beschreibung und Nachweisung der Gestirne” uit 1801 46 sterren van de 5de tot de 7de magnitude plus een deep-sky object (NGC 1184) toekende aan het sterrenbeeld. De meeste sterren inclusief het sterrenstelsel bevonden zich binnen de grenzen van het sterrenbeeld Cepheus.

Op de sterrenkaart van Le Monnier werd het sterrenbeeld “le Réene” genoemd en deze spelling werd in 1776 door de Franse astronoom Jean Fortin overgenomen in zijn Atlas Céleste. Echter een correcte naam zou “le Renne” zijn geweest en in de revisie van 1795 veranderde Fortin dit. Het was Johann Bode die de Latijnse naam Rangifer introduceerde in zijn Uranographia. Op sommige sterrenkaarten is de alternatieve naam “Tarandus” te zien en die verwijst naar de wetenschappelijke naam van het rendier: Rangifer tarandus.

Het sterrenbeeld Tarandus
Het sterrenbeeld Rangifer – Rendier.
Tarandus oftewel Rangifer het Rendier uit Urania’s Mirror (ca. 1825) samen met de sterrenbeelden Camelopardalis en Custos Messium.

 

Eerste publicatie: 29 juli 2009
Volledige revisie: 12 maart 2019