Russische bemande ruimtevaart – het Voskhod-programma

De Voskhod ruimtecapsule werd door de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog gebruikt om bemanningen bestaande uit maximaal drie personen te lanceren. Hoewel er slechts 2 missies met de Voskhod zijn uitgevoerd (Voskhod betekent “zonsopgang” in het Russisch) werden er wel belangrijke mijlpalen behaald. Zo werd de Voskhod gebruikt om voor het eerst een meerpersoonsbemanning in de ruimte te brengen en werd het toestel gebruikt bij de eerste ruimtewandeling in de geschiedenis.

Het Voskhod-programma was het tweede bemande ruimtevaartprogramma van de Sovjet-Unie. Het was de opvolger van het Vostok-programma dat plaatsvond tussen 1960 tot 1963 en dat verschillende eenpersoons bemanningen in een baan om de Aarde bracht. In juni 1963 stelde Sergei Korolev vier nieuwe missies onder het Vostok-programma voor om nieuwe mogelijkheden uit te testen zoals een verbeterd besturingssysteem en eventueel een tweepersoons bemanning.

Rond dezelfde tijd waren de Verenigde Staten ook bezig met de voorbereidingen van hun tweede bemande ruimtevaartprogramma, de tweepersoons Gemini-missies. Deze missies hadden de potentie om Vostok in omvang en capaciteiten in te halen. Aangespoord door de mogelijkheid om achterop te geraken in de space race, nam Sovjetleider Nikita Chroesjtjov contact op met Korolev. Hij beval om de Vostoks om te bouwen tot driepersoons ruimtecapsules.

De riskante race naar de ruimte door de Sovjets

Hoewel er enig historisch bewijs is dat suggereert dat het een andere leider van de Communistische Partij dan Chroesjtsjov was die dit beval gaf, of wellicht zelfs Korolev die zelf besloot tot deze moedige actie, was het eindresultaat een missie die algemeen als gehaast en potentieel gevaarlijk werd beschouwd.

De Voskhod was een enigszins aangepaste versie van de Vostok en die had een nauwe cabine van slechts ongeveer 2,5 meter en was gemaakt voor slechts één astronaut. Om er drie mensen in te krijgen werd de grote schietstoel verwijderd die in noodgevallen de kosmonaut uit de capsule moest schieten. Dit betekende meteen ook dat de bemanning is geval van nood, kort na de lanceren, niet meer kon ontsnappen.

Bovendien hadden de drie kosmonauten aan boord van de eerste Voskhod-missie, Konstantin Feoltistov, Vladimir Komarov en Boris Yegorov, niet genoeg ruimte in het compartiment om tijdens de vlucht ruimtepakken te dragen. Een klein lekje in de ruimte had daarom mogelijk een zekere dood betekent.

Voskhod 1

Ondanks de bezorgdheid over de veiligheid slaagde de Sovjet-Unie erin de Amerikanen te verslaan en op 12 oktober 1964 bracht de Voskhod 1 ’s werelds eerste bemanning in een baan om de Aarde. Pas in maart 1965 bracht de NASA met het Gemini-programma hun eerste bemanning in een baan om de Aarde. Om de zwaardere lading te kunnen lanceren gebruikten de Sovjets een sterkere raket dan die voor de Vostok-missies werd gebruikt.

Feoktistov had, wachtende op de lancering, naar verluidt twijfels over de capaciteiten van de raket maar de lancering verliep vlekkeloos en de Voskhod 1 werd met succes gelanceerd.

De krappe omstandigheden in de capsule zorgden voor een aantal uitdagingen voor de bemanning maar ze slaagden erin experimenten uit te voeren die het gedrag van gassen en vloeistoffen in microzwaartekracht bestudeerden. Ze maakten honderden foto’s van de Aarde en ze werden getrakteerd op het noorderlicht. Ze verbleven in totaal 1 dag in de ruimte.

Tijdens de Voskhod 1 missie vond er in de Sovjet-Unie een staatsgreep plaats. Tijdens een vakantie van Chroesjtsjov op de Krim realiseerde hij zich dat hij geen telefoontje had gekregen met de gebruikelijke details over de lancering van de Voskhod. Tijdens zijn afwezigheid had Leonid Brezjnev de macht in het Kremlin overgenomen. Feoktistov schreef in zijn memoires dat de naïeve Chroesjtsjov vergat dat een dictator het zich niet kan veroorloven zijn greep op de politie, het leger en zijn metgezellen zelfs maar een minuutje te ontspannen.

De bemanning van de Voskhod 1 landde op 13 oktober, 24 uur en 17 minuten na de lancering ten noordoosten van de stad Kostanay in Kazachstan. De capsule gebruikte parachutes om te vertragen en langzaam de grond te bereiken. Dit was een grote verbetering ten opzichte van de eerdere Vostok-landingen waarbij kosmonauten op grote hoogte uitstapten en zelf via een parachute de grond bereikten.

Feoktistov meldde dat de landing niet zo zacht was als die had kunnen zijn. Na de landing rolde de capsule om zodat de drie kosmonauten aan hun veiligheidsgordels aan het plafond hingen. De ietwat verbijsterde bemanning kreeg een felicitatietelefoontje van de nieuwe leider Brezjnev, gevolgd door een parade op het Rode Plein in Moskou.

Voskhod 2

De tweede en meteen laatste Voshkod-missie werd op 18 maart 1965 gelanceerd. Aan boord waren de kosmonauten Pavel Beljajev en Alexey Leonov. Ook was er een opblaasbare luchtsluis aan boord met de naam Volga. Deze luchtsluis maakte de eerste ruimtewandeling ter wereld mogelijk.

Meteen na het bereiken van de baan om de Aarde begonnen de voorbereidingen voor de ruimtewandeling. De opvouwbare luchtsluis werd opgeblazen en nadat hij zijn ruimtepak had aangetrokken klom Leonov naar buiten. Ongeveer anderhalf uur na de lancering werd Leonov de eerste mens die alleen in de ruimte zweefde. “Ik sta aan de rand van de luchtsluis”, zei Leonov toen hij naar buiten liep. “Ik voel me geweldig, zie wolken beneden en de zee.”

Er zijn maar weinig opnames van deze gebeurtenis. Leonov droeg een videocamera maar hij gooide hem per ongeluk weg en zag hem in de verte wegdrijven. Hij kronkelde zichzelf verschillende keren naar het einde van zijn 5 meter lange ketting en sloeg zelfs met zijn hand tegen de zijkant van de Voskhod 2 waarbij hij binnenin geluiden produceerde die Beljajev kon horen.

Na 10 minuten voelde Leonov zijn handen uit de handschoenen van zijn ruimtepak glijden. Ze raakten overmatig opgeblazen en vervormd. Het drukverschil tussen de lucht in zijn ruimtepak en het vacuüm van de ruimte zette zijn pak uit. Hij maakte zich zorgen, zijn hartslag klopte en het zweet begon zijn ruimtepak tot aan zijn enkels te vullen terwijl hij tevergeefs probeerde de luchtsluis te bereiken. Uiteindelijk nam hij de riskante beslissing om een klep in zijn pak te openen om een deel van de lucht te laten ontsnappen waardoor hij weer naar binnen kon. Dat was net toen het ruimtevaartuig naar de nachtkant van de Aarde gleed.

Op 19 maart, toen de bemanning naar de Aarde terugkeerde, crashte de boordcomputer waardoor ze ruim 1500 kilometer buiten hun doel in een bevroren bos in het noorden van Rusland terechtkwamen. Reddingsploegen konden de gestrande mannen twee dagen lang niet bereiken. Helikopters lieten noodvoorraden vallen voor de kosmonauten die geen winterkleren of uitrusting hadden. Uiteindelijk bereikten reddingswerkers op 21 maart Leonov en Beljajev. Ze moesten ruim 9 kilometer afleggen door een gebied waar de sneeuw bijna manshoog lag. De kosmonauten ontvingen daarna hun gebruikelijke parade op het Rode Plein in Moskou.

Het Voskhod-programma werd opgevolgd door het Sovjet-Sojoez-programma dat in 1967 begon met het vervoeren van driepersoonsbemanningen en tegenwoordig nog steeds door de Russen wordt gebruikt.

Afhankelijk van de schrijfwijze wordt Voskhod ook geschreven als Voschod.

Eerste publicatie:
Bron: space.com & russianspaceweb.com