Sadr – Gamma Cygni

Gamma Cygni – Sadr – is een witgele superreus in het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,23 en is daarmee de op één na helderste ster in de Zwaan. Sadr is ongeveer 1800 lichtjaar van ons verwijderd.

De ster markeert de kruising van het Noorderkruis, een helder asterisme dat de zomerse sterrenhemel op het noordelijk halfrond domineert. Sadr ligt in een rijk veld van de Melkweg en wordt omringd door de diffuse emissienevel IC 1318, ook bekend als de Gamma Cygni-nevel of de Sadr Regio.

Type ster

Sadr is een superreus van spectraalklasse F8 Iab. De ster heeft een massa van 12,1 zonsmassa en een straal van 150 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 5800 Kelvin heeft de ster een lichtsterkte van 33.000 keer die van de Zon. De leeftijd van de ster wordt geschat op 12 miljoen jaar. Ondanks dat het een relatief jonge ster is, is Sadr al van de hoofdreeks geëvolueerd en uitgaande van zijn massa zal de ster als een supernova eindigen.

Sadr is de hoofdcomponent in een meervoudig stersysteem. De begeleider is 40” gescheiden van Sadr en is slechts een visuele begeleider.

IC 1318

Sadr wordt omringd door de emissienevel IC 1318, een van de vele nevelige gebieden in het centrum van het Noorderkruis. IC 1318 ook bekend als de Gamma Cygni-nevel, Sadr Regio en Vlindernevel. Er is geen fysieke relatie met Sadr maar ze liggen op dezelfde gezichtslijn. De nevel bevindt zich veel verder weg dan de ster, op een afstand van ongeveer 4900 lichtjaar. De ster die IC 1318 verlicht is een hete, blauwe ster van spectraalklasse O9 die door interstellair stof wordt verborgen.

Wetenswaardigheden

Sadr is de centrale ster van het Noorderkruis. Dit asterisme bestaat verder uit Deneb – Alpha Cygni, Albireo – Bèta Cygni, Aljanah – Epsilon Cygni en Fawaris – Delta Cygni.

Het spectrum van Sadr dient sinds 1943 als een van de ankerpunten voor het Morgan-Keenan-systeem voor stellaire classificatie.

Naamgeving

De naam Sadr komt van het Arabische sadr wat “borst” betekent. De naam heeft dezelfde etymologie als de naam van Alpha Cassiopeiae, Schedar. De naam werd ook gespeld als Sadir of Sador en verwijst naar de positie van de ster in de borst van de Zwaan.

De naam werd op 21 augustus 2016 formeel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie en heeft formeel alleen betrekking op Gamma Cygni A.

De Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket noemde in zijn Calendarium de ster Sadr al Dedjadjet, de borst van de kip. Dit werd later naar het Latijn vertaald als Pectus Gallinae.

De Chinese naam voor Sadr is 天津一 (Tiān Jīn yī), oftewel de Eerste Ster van het Hemelse Ford. In de Chinese astronomie is Sadr deel van een asterisme dat Hemels Ford heet en verder bestaat uit Deneb, Fawaris, 30 Cygni, Nu Cygni, Tau Cygni, Upsilon Cygni, Zeta Cygni en Aljanah.

Locatie

Sadr is gemakkelijk te vinden want de ster bevindt zich midden in het heldere, grote asterisme Noorderkruis. Dit asterisme is op een heldere nacht eenvoudig te vinden. Het ligt in de Zomerdriehoek, een helder zomerasterisme gevormd door Deneb, Wega en Altaïr.

Sadr bevindt zich in de buurt van verschillende interessante deepsky-objecten. NGC 6910, een open sterrenhoop bevindt zich een halve graad ten oosten van de ster. De open sterrenhoop bevindt zich op dezelfde afstand als de Gamma Cygni-nevel en is er mogelijk fysiek mee verbonden. De open sterrenhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 7,4 en beslaat een oppervlakte van 10’. De naburige open sterrenhoop Collinder 419 is met een visuele helderheid van magnitude 7,6 een beetje zwakker.

De open sterrenhoop Messier 29 bevindt zich 1,7° ten zuiden van de ster en de emissienevel NGC 6888 kan op 2° ten zuidwesten van Sadr worden gevonden.

Sterrenbeeld

Sadr bevindt zich in het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan. Het stelt de hemelse Zwaan voor en het is een van de grotere noordelijke sterrenbeelden. Cygnus beslaat een oppervlakte van 804 vierkante graden. Cygnus is bekend van het Noorderkruis-asterisme en de heldere sterren Deneb, de 19^de helderste ster, en Albireo de beroemde contrasterende dubbelster.

Het sterrenbeeld bevat verschillende bekende deepsky-objecten waaronder de open sterrenhopen Messier 29, Messier 39 en NGC 6910, het spiraalstelsel NGC 6946 en verschillende heldere nevels waaronder NGC 7000, IC 5070, NGC 6960, 6979, 6992 en 6995, de planetaire nevel NGC 6826 en de nevels in de buurt van Sadr: IC 1318 en NGC 6888.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Zwaan te bekijken is de maand september.

De 10 helderste sterren in Zwaan zijn Deneb (Alpha Cyg, mag. 1,25), Sadr (Gamma Cyg, mag. 2,23), Aljanah (Epsilon Cyg, mag. 2,48), Fawaris (Delta Cyg, mag. 2,87), Albireo (Beta Cyg, mag. 2,90), Zeta Cygni (mag. 3,21), Xi Cygni (mag. 3,73), Tau Cygni (mag. 3,65 – 3,75), Iota² Cygni (mag. 3,77) en Kappa Cygni (mag. 3,82).

Gamma Cygni – Sadr

Eerste publicatie: 16 augustus 2024