Verouderde sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Sceptrum Brandenburgicum – de Brandenburger scepter

Sceptrum Brandenburgicum uit de Uranographia van Johann Bode uit 1801

Het sterrenbeeld Sceptrum Brandenburgicum werd in 1688 door de Duitse astronoom Gottfried Kirch (1639 – 1710) geïntroduceerd ter ere van de provincie Brandenburg in het toenmalige Pruisen en de toenmalige heerser Frederick III die in dat jaar Hertog van Pruisen was geworden. Sceptrum Brandenburgicum bevond zich onder de voeten van Orion in een grote bocht van het sterrenbeeld Eridanus. Oorspronkelijk bestond het sterrenbeeldje uit een eenvoudige rij sterren die allemaal een helderheid van de 4de tot de 6de magnitude hadden en die ongeveer noord-zuid waren geformeerd.

Het sterrenbeeld verscheen voor het eerst op een door Kirch in het wetenschappelijke tijdschrift “Acta Eruditorum” gepubliceerde kaart maar het werd bijna 100 jaar lang genegeerd totdat Johann Bode het in 1782 opnam in zijn populaire steratlas “Vorstellung der Gestirne”. In die atlas noemde Bode het sterrenbeeld “Der Brandenburgische Scepter”. In 1801 nam hij in de Uranographia de Latijnse naam van Kirch over en voegde hij nog enkele sterren toe.

Zelfs de inspanningen van Bode konden er niet voor zorgen dat het sterrenbeeld weer in de vergetelheid verdween. De sterren maken nu deel uit van het sterrenbeeld Eridanus. Toch is er nog een herinnering aan het sterrenbeeld overgebleven want de ster 53 Eridani kreeg in 1814 van de Italiaanse astronoom Guiseppe Piazzi in zijn “Palermo Catalogue” de naam “Sceptrum”. Het was de helderste ster van het voormalige sterrenbeeld en de ster had in het originele beeld van Kirch de aanduiding D. De andere vier sterren zijn nu bekend als 46 en 47 Eridani, HR 1483 en 54 Eridani. De naam “Sceptrum” is door de Internationale Astronomische Unie overgenomen.

Sceptrum Brandenburgicum is te zien op kaart XVIII van de Uranographia van Johann Bode uit 1801. De initialen “FW III” verwijzen naar Friedrich Wilhelm III die in 1797 koning van Pruisen werd. De helderste ster van het sterrenbeeld, nabije het midden van het sterrenbeeld, heeft een helderheid van magnitude 3,9 en is nu bekend als 53 Eridani en Sceptrum.

Sceptrum Brandenburgicum - sterrenkaart
Kaart van het sterrenbeeld Sceptrum Brandenburgicum dat zich onder de voeten van Orion in een bocht van het sterrenbeeld Eridanus bevindt. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden.
Sceptrum Brandenburgicum bestaat uit allemaal lichtzwakke sterren: 53 Eridani heeft een visuele helderheid van magnitude 3,9. 46 Eridani heeft een helderheid van magnitude 5,7. 47 Eridani heeft een helderheid van magnitude 5,2, 54 Eridani heeft een helderheid van magnitude 4,3 en HR 1483 (HD 29573) heeft een helderheid van magnitude 5,0.

Eerste publicatie: 29 juli 2009
Laatste keer bijgewerkt op: 27 februari 2017