Astronomisch Nieuws

SOHO heeft al bijna 3000 kometen ontdekt

Artist impression van de SOHO-satelliet (NASA)
Artist impression van de SOHO-satelliet (NASA)

Het Solar Heliospheric Observatory, afgekort SOHO, zal vermoedelijk in de loop van de maand zijn 3000-ste komeet ontdekken. De ruimtetelescoop werd op 2 december 2005 gelanceerd en bestudeerd inmiddels bijna 20 jaar de Zon vanuit een L1 Lagrange-punt. De satelliet heeft inmiddels bijna 2 zonnecycli lang de Zon bestudeerd. SOHO is een gezamenlijke missie van de NASA en de ESA.

SOHO was niet ontworpen voor het ontdekken van kometen maar heeft inmiddels wel de meeste komeetontdekkingen aller tijden op zijn naam staan.

Op 31 juli 2015 stond de teller op 2987 ontdekte kometen en bijna dagelijks worden er nieuwe kometen geverifieerd. In het verleden zijn er dagen geweest dat de SOHO 4-5 nieuwe kometen per dag ontdekte. Eigenlijk hadden onderzoekers verwacht dat de grens van 3000 al eerder gepasseerd zou zijn.

De meeste kometen worden ontdekt door de LASCO (Large Angle and Spectrometric Coronagraph) en de C2 en de C3 coronografen aan boord van de SOHO. De C3 coronograaf heeft een kijkhoek van 15° en bestudeert de zwakke corona van de Zon door het directe zonlicht te blokkeren. Op Aarde kunnen we de corona alleen maar waarnemen tijdens een zonsverduistering. De LASCO C3 camera ziet soms wel 200 kometen per jaar.

SOHO fotografeert sungrazer
Een zogenaamde Kreutz-komeet gefotografeerd door de LASCO aan boord van de SOHO (credit: NASA/ESA)

Kometen die rakelings langs de Zon scheren worden aangeduid als sungrazers.

In 1979 waren er slechts enkele tientallen sungrazers bekend waaronder de bekende komeet Ikeya-Seki uit 1965.

De meeste kometen die de SOHO waarneemt behoren tot de zogenoemde Kreutz-groep. In 1888 beschreef de astronoom Heinrich Kreutz een theoretische groep van kometen die rakelings langs de Zon scheren of er op te pletter slaan. SOHO stelt astronomen in staat dergelijke kometen te classificeren en hun banen in kaart te brengen. Het gros van de kometen van de Kreutz-groep slaat tijdens hun periheliumpassage te pletter op de Zon. In 2011 was de komeet C/2011 W3 Lovejoy aan beroemde uitzondering. Deze komeet passeerde op 16 december 2011 de Zon op een afstand van 140.000 kilometer en was vanaf het zuidelijk halfrond goed door waarnemers te zien.

Er was weinig bekend over de Kreutz-kometen. Astronomen dachten dat het slechts enkele kometen zouden zijn die een Kreutz-baan zouden volgen maar toen eind 2000 het sungrazer-project werd gestart realiseerde men zich al snel dat het niet ging om een enkele toevallige komeet.

De kometen van de Kreutz-groep hebben voorspelbare banen dus de SOHO weet waar te kijken. Enkele periodieke kometen, zoals 96P Machholz die een periode van 6 jaar heeft, zijn al meerdere keren door de SOHO bestudeerd.

Veel sungrazers worden door amateurastronomen ontdekt. Zij bestuderen zeer zorgvuldig de dagelijks stroom aan SOHO-foto’s die via internet zijn te raadplegen.

Nieuwe komeetontdekkingen worden sinds 1882 gemeld bij het Central Bureau for Astronomical Telegrams dat deel uitmaakt van het Harvard College Observatory. In 1995 werd daar overigens het laatste echte telegram ontvangen. Dat was bij de ontdekking van komeet Hale-Bopp.

Nu er steeds meer kometen worden ontdekt met behulp van geautomatiseerde onderzoeken en satellieten zoals de SOHO krijgen menselijke ontdekkers het lastig. Op dit moment is Robert McNaught koploper met 44 lang-periodieke kometen en 26 kort-periodieke kometen.

In december 2015 is de SOHO 20 jaar actief in de ruimte en dat is een knappe prestatie voor een satelliet die was ontworpen voor een missie van 2 jaar. De satelliet was overigens helemaal niet ontworpen voor het ontdekken van kometen maar heeft de afgelopen 20 jaar een zeer belangrijke bijdrage geleverd aan ons geschiedenisboek over kometen. SOHO is de enige coronograaf op de lijn tussen de Zon en de Aarde en is daarmee ook zeer belangrijk bij het voorspellen van het ruimteweer dat direct van invloed kan zijn op de Aarde.

Bron: phys.org, 12 september 2015