Raketten

Sojoez – de betrouwbare Russische draagraket

lancering Soyuz-raket op 28 juli 2017
Lancering van een Sojoez-raket vanaf de lanceerbasis Baikonoer op 28 juli 2017. Credit: ESA.

De Sojoez raket – niet te verwarren met de Sojoez ruimtesonde – is een lijn van Russische draagraketten die sinds de jaren 60 in verschillende varianten worden gelanceerd. De raketten worden zowel voor vracht als voor personenvervoer gebruikt.

Tegenwoordig is de Sojoez het bekendste vanwege het feit dat het de belangrijkste raket is die wordt gebruikt voor vervoer naar het International Space Station. NASA kocht na de pensionering van de space shuttles in 2011 astronautenstoeltjes aan boord van de Sojoez ruimtesonde (die door de raket in de ruimte wordt gebracht). NASA werkt aan een nieuw programma voor de bemande ruimtevaart en wil tot minstens 2019 gebruik blijven maken van de Sojoez. Nadat de commerciële ruimtevaartuigen klaar zijn zal de vraag naar stoeltjes voor astronauten in de Sojoez grotendeels overbodig zijn. Een andere variant van de Sojoez draagraket brengt de onbemande Progress bevoorradingscapsules in de ruimte. Deze worden om de paar maanden naar het ISS gelanceerd.

Beschrijving

De Sojoez is een van de oudste raket types die nog in dienst zijn. De eerste lancering van de Sojoez dateert van 28 november 1966. De Sojoez stamt af van de Vostok draagraket die de eerste kosmonauten in de ruimte bracht en de R-7a intercontinentale ballistische raket die in het midden van de jaren 60 verschillende testvluchten heeft gemaakt.

Er bestaan verschillende varianten van de Sojoez raket en de types zijn in de loop der tijd verschillende malen verbeterd. Enkele huidige exemplaren zijn de Soyuz-2.1a die ontworpen is om vracht naar het ISS te brengen, de Sojoez-FG die astronauten naar het ISS brengt en de Sojoez-FG/Fregat die door het Europees-Russische Starsem wordt gebruikt voor commerciële lanceringen.

De meeste Sojoez raketten maken gebruik van RP-1 (een brandstof op basis van kerosine) en vloeibare zuurstof maar er is ook de Soyuz-U2 die vloeibare zuurstof en Syntin gebruikt. Syntin is een variant van RP-1. De grootte, capaciteit van de lading en andere kenmerken zijn afhankelijk van de gebruikte variant maar een vergelijking op basis hiervan is lastig omdat de Russen niet veel informatie hierover prijsgeven.

Lanceringen

De Sojoez raketten zijn de oudste nog in productie zijnde raketten en er zijn er inmiddels meer dan 1700 van gelanceerd. Het is een hele betrouwbare raket waarvan niet veel lanceringen zijn mislukt. In de geschiedenis van de Sojoez zijn er tientallen bemande vluchten uitgevoerd naar onder andere de Saljoet ruimtestations en het Mir ruimtestation maar ook naar het ISS. De Sojoez wordt ook veelvuldig gebruikt om vracht naar het ISS te brengen en ook deze variant van de Sojoez heeft tot nu toe weinig mislukte lanceringen laten zien.

Ondanks dat het overgrote deel van de lanceringen succesvol waren zijn er in de lange geschiedenis van de raket ook enkele betreurenswaardige mislukkingen geweest. Zo mislukten de lanceringen van de Sojoez 1 en Sojoez 11 waardoor vier kosmonauten om het leven kwamen. Deze missies mislukten echter net tijdens de lancering maar tijdens de terugkeer naar de Aarde dus eigenlijk treft de Sojoez raket hier geen blaam.

Enkele voorbeelden van mislukte lanceringen in de afgelopen 20 jaar

Op 5 oktober 2002 explodeerde een Sojoez U 26 seconden na de lancering. Aan boord was een Photom-M satelliet. Volgens de ESA viel er aan de grond 1 dode en raakten 8 mensen gewond.

Op 21 juni 2005 stopte een Sojoez raket met aan boord een Molniya militaire communicatiesatelliet zes minuten na de lancering. De tweede en de derde trap van de raket inclusief de satelliet crashten in Siberië.

Op 24 augustus 2011 crashte een onbemande Sojoez op weg naar het International Space Station. Later in het jaar, op 23 december, mislukte de lancering van een Soyuz-21.b met een boord een Meridan-5 militaire communicatiesatelliet als gevolg van problemen in de derde trap.

Op 28 april 2015 begon een Progress 59 op weg naar het ISS kort na de lancering met een Sojoez-U te spinnen. De onbemande Progress verbrandde in de atmosfeer van de Aarde voordat de vracht bij het ISS bezorgd kon worden.

De meest recent mislukking betrof de lancering van een Sojoez op 28 november 2017 toen 17 aan boord zijnde satellieten verloren gingen. Deze mislukking was niet direct aan de raket te wijten maar meer aan de programmering van de belangrijkste satelliet. Die satelliet had de coördinaten gekregen van de lanceerbasis Baikonoer in Kazachstan in plaats van de lanceerbasis Vostochny in het oosten van Rusland waarvandaan de raket daadwerkelijk werd gelanceerd.

 

Eerste publicatie: 21 april 2018
Bron: space.com, ESA