Sterrenkunde koeterwaals – Bolhopen
In bolhopen vind je veel oudere, rode sterren dicht op elkaar gepakt. In veel opzichten zijn ze de bejaardentehuizen van ons sterrenstelsel.
Bolhopen of bolvormige sterrenhopen zijn relatief klein, met de meeste niet meer dan een paar duizend parsec in doorsnede. Maar elk bevat honderdduizenden en soms miljoenen sterren. Dat brengt de gemiddelde afstand tussen sterren op ongeveer 1 lichtjaar, maar in hun kernen bevinden de sterren zich meer dan duizend keer dichter bij elkaar dan in onze eigen buurt.
De bolhopen zijn oud. Ze behoren inderdaad tot de oudste objecten in het heelal en er heeft al minstens 8 miljard jaar geen nieuwe stervorming plaatsgevonden.
De Melkweg, ons eigen sterrenstelsel, bevat ongeveer 150 bekende bolhopen maar astronomen vermoeden dat het er eigenlijk ongeveer 200 kunnen zijn. Ieder sterrenstelsel heeft zijn eigen gevolg aan bolhopen waarbij grotere sterrenstelsels meer en kleinere sterrenstelsels er minder herbergen. Sommige kun je met het blote oog zien zoals Omega Centauri, een enorme bolhoop met een massa van ongeveer 4 miljoen zonsmassa die ongeveer 17.000 lichtjaar van ons is verwijderd.
Astronomen verdelen bolhopen ruwweg in twee categorieën. Eén populatie is relatief jonger (8 – 10 miljard jaar oud) en heeft meestal meer zwaardere elementen en bevindt zich dichter bij de kern van ons sterrenstelsel. De andere populatie is ouder (10 – 12 miljard jaar), heeft meer ongerepte elementen en is willekeurig verspreid.
Hoewel er geen algemeen aanvaarde theorie is voor de vorming van bolvormige sterrenhopen vermoeden astronomen dat de jongere populatie zich naast de Melkweg heeft gevormd terwijl de oudere bolhopen afzonderlijk zijn ontstaan en laster zijn ingevangen.
Het meest interessante is dat bolvormige sterrenhopen geen significante hoeveelheden donkere materie hebben. Donkere materie vormt het grootste deel van de massa van normale sterrenstelsels dus dit is een aanwijzing dat bolhopen een andere geschiedenis hadden. Ofwel probeerden bolhopen uit te groeien tot sterrenstelsels maar faalden, ofwel begonnen ze als kleinere sterrenhopen die uit de hand liepen.
Hoe dan ook, astronomen zijn erg geïnteresseerd in de aard van bolvormige sterrenhopen omdat ze ons kunnen vertellen over het ontstaan en evolutie van sterrenstelsels.
Dit artikel maakt deel uit van de serie Sterrenkunde – koeterwaals. Het zijn vertaalde en eventueel bewerkte berichten van de rubriek Astronomy 101 van de website UniverseToday
