Sterrenkunde koeterwaals – Kosmische straling
Voelde je dat? Je werd net door iets geraakt. Het was een kosmische straal, een klein geladen deeltje dat met bijna de lichtsnelheid reist. Het was zo klein dat je het vermoedelijk helemaal niet opmerkte maar dat betekent niet dat ze geen schade kunnen veroorzaken.
Ons heelal wordt overspoeld met kosmische straling. Meestal zijn het protonen maar soms bestaan ze uit kernen van zwaardere elementen. Ze werden “straling” genoemd omdat toen ze voor het eerst werden ontdekt in het begin van de 20ste eeuw, iedereen dacht dat ze een vorm van straling waren. Tegen de tijd dat wetenschappers erachter kwamen dat dit niet zo is was het te laat en is de naam blijven hangen.
Onze Zon maakt veel kosmische straling maar ze hebben meestal een lage energie. De krachtige stralen komen van buiten het zonnestelsel, zelfs helemaal van buiten de Melkweg. Astronomen hebben echter de gebruikelijke verdachten verzameld: schokgolven van supernova’s, de accretieschijven rond gigantische zwarte gaten en energetische pasgeboren sterren.. In principe is elke gebeurtenis met hoge energie in het heelal in staat om kosmische straling te genereren. Astronomen weten echter niet precies wat de sterkste kosmische straling aandrijft, deze is in staat om met een snelheid van meer dan 99,9999999999% van de lichtsnelheid te reizen.
Als kosmische straling de Aarde ontmoet dan kaatsen de zwakkere af op ons magnetisch veld. De sterkere komen door maar raken meestal iets in onze atmosfeer. Die botsing brengt een lettingsreactie teweeg waarbij een regen van nieuwe deeltjes op het oppervlak sproeit.
Elke seconde vallen een paar kosmische stralen, ofwel directe ofwel de “douche”-producten van botsingen op grote hoogte, op je. De meeste zijn ongevaarlijk maar af en toe snijdt er een je DNA uit elkaar en dat is over het algemeen niet leuk. Dat beschadigde DNA kan leiden tot replicatiefouten die uiteindelijk bijvoorbeeld kanker kunnen worden. Men denkt dat een klein percentage van alle vormen van kanker op Aarde wordt veroorzaakt door kosmische straling.
Dit artikel maakt deel uit van de serie Sterrenkunde – koeterwaals. Het zijn vertaalde en eventueel bewerkte berichten van de rubriek Astronomy 101 van de website UniverseToday
