Astronomisch Nieuws

Sterretje met de grootte van Jupiter blaast tien keer sterker dan onze Zon

L-dwerg barst uit met enorme zonnevlam
Een enorme uitbarsting op een L-dwerg.Credit: University of Warwick/Mark Garlick

Een zonnevlam tien keer sterker dan we ooit hebben waargenomen barstte uit van een ultra koude ster die de grootte van ongeveer Jupiter heeft. De ster is de koudste en kleinste die een zeldzame supervlam kan veroorzaken. Uitgaande van sommige definities zou het geen ster mogen heten.

De ontdekking is gepubliceerd in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters.

Het artikel schept licht op de vraag hoe klein een ster nog kan zijn om nog uitbarstingen te kunnen vertonen in zijn atmosfeer. Men neemt aan dat deze uitbarstingen worden aangedreven door het plotseling vrijkomen van magnetische energie die in het binnenste van de Zon wordt opgewekt. Dit zorgt er voordat geladen deeltjes het plasma aan het oppervlak van de ster opwarmen waarbij enorme hoeveelheden optische -, UV- en röntgenstraling vrijkomen.

De ster bevindt zich op de grens van een ster en een bruine dwerg. Bruine dwergen zijn sub-stellaire objecten die een hele lage massa hebben. Een beetje minder massa en het zou zeer zeker een bruine dwerg zijn.

De L-type dwergster bevindt zich op een afstand van ongeveer 250 lichtjaar van de Aarde. De ster heeft de aanduiding ULAS J224940.13-011236.9. De dwergster heeft een straal van ongeveer 1/10de van de Zon. Daarmee is de ster ongeveer even groot als de planeet Jupiter. De ster was voor de meeste telescopen te zwak om te kunnen waarnemen. De ster werd voor de astronomen pas zichtbaar toen ze de enorme uitbarsting waarnamen toen ze met een optisch onderzoek bezig waren van de omliggende sterren.

Next Generation Transit Survey

De helderheid van de ster werd gedurende meer dan 146 nachten gevolgd. De onderzoekers gebruikten daarvoor de Next Generation Transit Survey (NGYS) van de Paranal Sterrenwacht van de ESO. Verder werden er gegevens gebruikt van de Two Micron All Sky Survey (2MASS) en de Wide-field Infrared Survey Explorer (WISE).

De uitbarsting vond plaats in de nacht van 13 augustus 2017 en produceerde een hoeveelheid energie die overeenkomt met 80 miljard megaton TNT. Dat is 10 keer meer energie dan de Carrington-gebeurtenis in 1859. Dit was de krachtigste energie uitbarsting van onze Zon die tot nu toe is waargenomen. Onze Zon produceert regelmatig zonnevlammen maar als dit zonnevlammen zouden zijn zoals de L-dwerg ze maakt dan zouden onze communicatiesystemen en energievoorzieningen het zeer zwaar hebben en zou de kans op grote schade enorm zijn.

Het is een van de grootste uitbarstingen die ooit op een L-dwergster zijn gezien. De ster werd er een factor 10.000 maal helderder door.

De onderzoekers wisten van verdere onderzoeken dat dit type ster er moest zijn en ze wisten van eerder onderzoek ook dat dergelijke sterren enorme uitbarstingen kunnen vertonen. Echter dit sterretje was ze zwak om met hun telescopen te worden gezien. De ster straat veel te weinig licht uit om boven de ruis van de sterrenhemel uit te komen. Alleen tijdens een uitbarsting werd de ster zo helder dat ze kon worden gezien.

De twaalf NGTS telescopen worden normaal gesproken gebruikt om naar planeten bij heldere sterren te zoeken. Het is mooi dat ze ook gebruikt kunnen worden om naar explosies bij zwakke, kleine sterretjes te zoeken. Het is een prettige bijkomstigheid dat het detecteren van deze uitbarstingen wellicht kunnen helpen om de herkomst van leven op planeten te achterhalen.

L-type dwergen

L-dwergen behoren tot de objecten met de laagste massa die nog als een ster kunnen worden beschouwd. Ze bevinden zich in het overgangsgebied tussen sterren en bruine dwergen. Bruine dwergen zijn niet zwaar genoeg om waterstof naar helium te fuseren zoals sterren dat doen. L-dwergen zijn vergeleken met de meer algemene hoofdreekssterren zoals rode dwergen erg koud. Dergelijke sterren zenden hun straling voornamelijk op infrarode golflengtes uit en dat beïnvloedt hun mogelijkheid om leven te ondersteunen.

Hetere sterren zenden veel meer in het optische spectrum uit en dan speciaal richting het ultraviolette deel van het spectrum. Omdat deze ster slechts ongeveer 2000 Kelvin heet is zendt ze het meeste licht uit in het infrarood. Tijdens de uitbarsting komt er veel UV-straling vrij die je normaal gesproken niet ziet.

Om op omringende planeten chemische reacties te kunnen laten starten en om aminozuren die de basis zijn voor leven te kunnen maken is er een bepaalde hoeveelheid UV-straling nodig. Deze sterren hebben dat normaal gesproken niet. Tijdens een uitbarsting als nu kunnen er wel reacties op gang worden gebracht.

De onderzoekers zijn verrast dat een dergelijk onooglijk klein sterretje zo’n enorme uitbarsting kan produceren. Deze ontdekking zorgt ervoor dat onderzoekers moeten heroverwegen hoe kleine sterren energie kunnen opstaan in magnetische velden. Ze zijn nu op zoek naar andere kleine sterren die ook dergelijke uitbarstingen vertonen. Op die manier hopen ze meer inzichten te krijgen over de activiteit van sterren.

Bron: warwick.ac.uk

Eerste publicatie: 22 april 2019