Supernova 1987A: de meest nabije supernova sinds 1604

In de nacht van 23 op 24 februari verscheen 1987A voor het eerst aan de sterrenhemel. Het was de meest nabije supernova sinds 1604. Astronomen waren verrukt want het was meteen ook de meest nabije supernova die met moderne instrumenten kon worden waargenomen. De supernova was zichtbaar voor bewoners van het zuidelijk halfrond. Zij konden getuige zijn van de laatste stuiptrekkingen van een gigantische ster. De nieuwe ster was enkele maanden lang met het blote oog zichtbaar. Astronomen bestuderen nu al 28 jaar lang de ontwikkelingen van de supernova die als supernova 1987A de geschiedenisboeken in is gegaan.

Supernova SN 1987a was één van de helderste stellaire explosies sinds 400 jaar geleden de telescoop werd uitgevonden. De supernova is uitgebreid bestudeerd door de Hubble Space Telescope. De Hubble Telescope werd in 1990, drie jaar na de supernova-explosie, gelanceerd en heeft sindsdien een belangrijke rol gespeeld bij de studie van de supernova.

De explosie vond feitelijk 160.000 jaar geleden plaats aan de randen van de Tarantula Nevel die zich in de Grote Magelhaanse Wolk bevindt. De Grote Magelhaanse Wolk is een satellietstelsel van ons eigen sterrenstelsel. Het licht van deze explosie, dat zich voortbeweegt met een snelheid van 300 miljoen meter per seconde, bereikt uiteindelijk in de nacht van 23 op 24 februari 1987 de Aarde.

De supernova was alleen zichtbaar aan het zuidelijk halfrond. In mei 1987 bereikte de supernova zijn grootste helderheid. De supernova was toen net zo helder als een gemiddelde ster. Na mei 1987 nam de helderheid geleidelijk aan af.

Voor moderne astronomen was het de allereerste gelegenheid om een supernova van dichtbij te bestuderen. De waarnemingen aan supernova 1987a hebben waardevolle informatie opgeleverd over deze gigantische explosies in het heelal.

Het woord nova betekent nieuwe ster. Vroege astronomen zoals Johannes Kepler dachten dat ze getuige waren van de geboorte van een nieuwe ster toen ze in 1604 een supernova waarnamen. De ster werd Kepler’s Ster genoemd. Deze supernova vond plaats voor de uitvinding van de telescoop en vandaag de dag weten we dat ze geen getuige waren van de geboorte van een nieuwe ster maar van de dood van een ster.

Supernova 1987A was een zogenaamde Type II supernova. Dergelijke supernova’s worden veroorzaakt door de explosie en de opeenvolgende ineenstorting van een zeer zware ster. In dit geval ging het om een blauwe superreus, de ster Sanduleak -69° 202. Het was een verrassing voor astronomen want zij verwachtten dat het om een rode superreus zou gaan en niet om een blauwe. Ondertussen weten we dat voor sommige supernova’s een blauwe superreus een normale voorganger is.

Supernova 1987A is dus een supernova waarvan de kern ineen is gestort. Dit betekent dat de ster explodeert en de kern van de ster ineenstort. Uitgaande van de grootte van de originele ster verwachtten astronomen dat er een neutronenster gevormd zou worden. Men zou dan emissies van neutrino;s moeten waarnemen die door de kern van de ster worden uitgezonden. Echter tot op de dag van vandaag hebben astronomen geen neutronenster kunnen vinden.

Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom we supernova’s moeten bestuderen:

1. Wij mensen bestaan allemaal uit het stof van sterren. Astronomen geloven dat het grootste deel van de atomen van het menselijk lichaam zijn ontstaan in het binnenste van sterren. Bij een supernova-explosie de ruite in geslingerd om nieuwe sterren te vormen maar het zijn ook dezelfde atomen waaruit ons lichaam is opgebouwd.

2. Tijdens een supernova-explosie komen er grote hoeveelheden hoogenergetische straling vrij die zich voortplant in ons sterrenstelsel. Deze hoogenergetische straling levert een bijdrage aan de achtergrondstraling die verantwoordelijk is voor mutaties en die daarmee een bijdrage levert aan de evolutie van leven op Aarde.

3. Er zijn sterke aanwijzingen dat een supernova-explosie vijf miljard jaar geleden verantwoordelijk was voor het ontstaan van ons eigen zonnestelsel; onze Zon en de planeten die er om heen draaien.

Bovenstaande redenen, nog meer maken astronomen uiterst nieuwsgierig naar supernova-explosies en wat er na een dergelijke explosie om de omgeving er van plaats vindt.

Bron: Eartsky, 23 februari 2016
Laatste wijziging: 24 februari 2016