Tiaki – Bèta Gruis

Bèta Gruis – Tiaki is een rode reus om een afstand van ongeveer 177 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Kraanvogel – Grus. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,15 en is daarmee de op één na helderste ster in het sterrenbeeld.

Alnair is de helderste ster en beide sterren maakten ooit deel uit van het naburige sterrenbeeld Piscis Austrinus – Zuidervis.

Type ster

Tiaki is een rode reus van spectraalklasse M5 III. De ster heeft een massa van 2,4 zonsmassa en een straal van 180 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 3500 Kelvin en de lichtsterkte is 2500 keer die van de Zon.

Op dit moment bevindt de ster zich op de asymptotische reuzentak. De ster heeft een grote inerte kern van koolstof en zuurstof en fuseert in een schil rond de kern helium tot koolstof en waterstof tot helium in de buitenste schil. Tiaki is niet massief genoeg om als Supernova uit te gaan maar zal in plaats daarvan zijn buitenste lagen als een planetaire nevel uitstoten en zelf uitdoven als een witte dwerg.

Bèta Gruis is als een semiregelmatige veranderlijke (SRb) geclassificeerd. De helderheid varieert van magnitude 2,0 tot 2,3. De reuzenster vertoont regelmatige veranderingen met een periode van 37 dagen maar ook langzame onregelmatige variaties in helderheid. Semiregelmatige veranderlijken zijn meestal koelere geëvolueerde reuzen of superreuzen die periodieke helderheidsvariaties vertonen maar die periodes worden onderbroken door onregelmatige periodes. Andere sterren in deze klasse zijn La Superba in Canes Venatici – Jachthonden, Brachium in Libra – Weegschaal, Rho Persei in Perseus, R Lyrae in Lyra – Lier en R Doradus in Dorado – Goudvis.

Wetenswaardigheden

Tiaki maakte ooit deel uit van het Griekse sterrenbeeld Piscis Austrinus – Zuidervis. Het was de laatste ster in de staart van de vis. De helderdere Alnair en de zwakkere Delta, Theta, Iota en Lambda Gruis maakten in de middeleeuwse Arabische astronomie ook deel uit van de Zuidervis.

Gemiddeld is Bèta Gruis de 58^ste helderste ster aan de sterrenhemel. De ster is ongeveer even helder dan Alpheratz en Mirach in Andromeda, Kochab in Ursa Minor, Saiph in Orion en Rasalhague in Ophiuchus.

Naamgeving

De naam Tiaki is de traditionele naam van de ster in de taal van de Tuamotu, een eilandengroep in Polynesië. De naam werd op 5 september 2017 door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie goedgekeurd.

In de Chinese astronomie was Tiaki bekend als 鶴二 (Hè èr), de Tweede Ster van de Kraanvogel. De Kraanvogel was een asterisme bestaande uit Bèta Gruis, Alpha Gruis, Epsilon Gruis, Eta Gruis, Delta Tucanae, Zeta Gruis, Iota Gruis, Theta Gruis, Delta² Gruis en Mu¹ Gruis.

Locatie

Tiaki bevindt zich in hetzelfde gebied aan de hemel als de heldere ster Fomalhaut in de Zuidervis en Achernar in Eridanus. Tiaki bevindt zich ten westen van de denkbeeldige lijn die de beide sterren verbindt en in de buurt van de helderdere ster Alpha Gruis – Alnair.

Vanwege zijn locatie aan de zuidelijke sterrenhemel is de ster vanuit Nederland niet zichtbaar. De ster is zichtbaar ten zuiden van de 42-43^ste breedtegraad maar blijft daar dan laag boven de horizon.

Sterrenbeeld

Tiaki bevindt zich in het sterrenbeeld Grus – Kraanvogel. De hemelse Kraanvogel is een van de vier sterrenbeelden die bekend staan als de Zuidelijke Vogels. De andere drie vogels zijn Pavo – Pauw, Phoenix en Tucana – Toekan.

Grus is een sterrenbeeld dat aan het einde van de 16^de eeuw door de Belgisch-Nederlandse astronoom Petrus Plancius werd geïntroduceerd. Hij is ook verantwoordelijk voor de sterrenbeelden Pavo, Phoenix en Tucana en verschillende andere sterrenbeelden die zijn vernoemd naar dieren en voorwerpen die in de 16^de eeuw werden beschreven door Nederlandse zeevaarders die het zuidelijk halfrond verkenden. Grus werd voor het eerst in 1603 opgenomen in een steratlas en dat was de Uranometria van de Duitse astronoom Johann Bayer.

Kraanvogel beslaat een oppervlakte van 366 vierkante graden aan de zuidelijke sterrenhemel en is het 45^ste grootste sterrenbeeld van de 88. Het sterrenbeeld heeft drie sterren helderder dan de derde magnitude (Alnair, Tiaki en Aldhanab) en is daarmee relatief gemakkelijk te vinden tijdens een heldere nacht.

Alnair, de helderste ster van het sterrenbeeld is een hete hoofdreeksster van spectraalklasse B met een visuele helderheid van magnitude 1,74. De ster is 101 lichtjaar van ons verwijderd. Aldhanab, ook een ster van spectraalklasse B heeft een visuele helderheid van magnitude 3,0 en is 211 lichtjaar van ons verwijderd.

Andere noemenswaardige sterren in Kraanvogel zijn de gele reus Delta¹ Gruis, de variabele rode reus Delta² Gruis, de oranje reuzen Iota en Zeta Gruis, het drievoudige stersysteem Theta Gruis en Itonda – HD 208487, een zonachtige gele dwerg met ene bevestigde exoplaneet.

Kraanvogel bevat ook verschillende deepsky-objecten. Dit zijn o.a. het Grus Kwartet van sterrenstelsels, de balkspiralen NGC 7424 en NGC 7410, het lensvormige stelsel NGC 7213 en de planetaire nevel IC 5148 die ook wel de Reservewielnevel wordt genoemd.

De beste tijd om de sterren en deepsky-objecten in Grus – Kraanvogel te bekijken is de maand oktober als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon komt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van de 24^ste breedtegraad.

De 10 helderste sterren in Grus zijn Alnair (Alpha Gru, mag. 1,74), Tiaki (Bèta Gru, mag. 2,0 – 2,3), Aldhanab (Gamma Gru, mag. 3,00), Epsilon Gruis (mag. 3,47), Iota Gruis (mag. 3,90), Delta¹ Gruis (mag. 3,97), Delta² Gruis (mag. 4,11), Zeta Gruis (mag. 4,12), Theta Gruis (mag. 4,28), and Lambda Gruis (mag. 4,47).

Bèta Gruis – Tiaki

Eerste publicatie: 12 oktober 2024
Bron: wikipedia & anderen