Twaalf nieuwe manen bij Jupiter ontdekt

Astronomen hebben 12 voorheen onbekenden manen bij Jupiter ontdekt. Van die twaalf is er eentje die zich vreemd gedraagt.

De astronomen waren op zoek naar de negende planeet, dit is een zware planeet waarvan men vermoedt dat die zich voorbij de baan van Pluto bevindt. Het team werd aangevoerd door Scott Shepard van het Carnegie Institution for Science. Met deze ontdekking zijn er 79 manen bekend die om Jupiter heen draaien en de grootste planeet in ons zonnestelsel is daarmee recordhouder.

Van de 12 nieuw ontdekte manen zijn er 11 “normaal”. De twaalfde maan is een beetje een geval apart omdat deze maan in een unieke baan om de planeet heen draait en met een grootte van minder dan 1 kilometer vermoedelijk ook de kleinste is van alle nu bekende manen.

De onderzoekers waren in de lente van 2017 naar de negende planeet aan het zoeken in het gebied voorbij Pluto en heel toevallig stond Jupiter in de buurt van de geselecteerde zoekvelden. Naast het zoeken naar objecten voorbij Pluto werd meteen gebruik gemaakt van de gelegenheid om ook nog eens in de buurt van Jupiter te speuren naar nog niet bekende manen.

Negen van de nieuw ontdekte manen volgen een retrograde baan, dat betekent dat ze tegengesteld aan de draairichting van Jupiter om de planeet heen draaien. Deze manen maken deel uit van een grote groep manen die ver van Jupiter in retrograde banen ronddraaien. Van de 67 eerder bekende manen van Jupiter volgen de 33 buitenste manen een retrograde baan.

Twee van de nieuw ontdekte manen draaien veel dichter bij Jupiter rond en ze volgen ook een prograde baan, dit betekent dat ze in dezelfde richting om de planeet draaien als de planeet om zijn as draait. Ze maken deel uit van een groep van prograde manen die dichter om Jupiter draaien dan de retrograde manen doen. De meeste van deze prograde manen hebben minder dan een jaar nodig om eenmaal om de planeet te draaien.

Deze twee groepen van prograde en retrograde manen bestaan uit “onregelmatige” satellieten. Dit zijn manen met een onregelmatige of niet-cirkelvormige baan.

Daarnaast kent Jupiter ook “regelmatige” manen, dit zijn de manen die een nagenoeg cirkelvormige baan beschrijven. Deze regelmatige manen bestaan uit een binnenste groep van vier manen die erg dicht rond de planeet draaien en een hoofdgroep van de vier Galileïsche manen. Dit zijn de vier grootste manen van Jupiter.

De nieuw ontdekte vreemde maan volgt een prograde baan maar bevindt zich verder weg van Jupiter dan de andere manen van de grote prograde groep. Deze vreemde maan heeft ongeveer anderhalf jaar nodig om eenmaal om Jupiter te draaien. Dat het een vreemde maan is komt door de geringe grootte en het feit dat de maan zich in het gebeid van de retrograde manen bevindt maar zelf een prograde baan volgt.

De astronomen noemen de maan Valetudo naar de Romeinse godin van de gezondheid en de hygiëne. Deze naam is overigens nog niet door de Internationale Astronomische Unie erkend.

Valetudo loopt overigens ook het risico te botsen. Omdat de baan tegengesteld is aan de negen nieuw ontdekte retrograde manen én het feit dat Valetudo deze banen doorkruist is er een grotere kans dat de maan ooit met een van de andere manen zal botsen.

De baan is instabiel en een directe botsing zou er toe kunnen leiden dat de botsnede manen tot gruis worden vermalen en het is zeer wel mogelijk dat de kleinere manen van Jupiter uit botsingen zijn ontstaan.

Zo zal bijvoorbeeld een grote hoeveelheid gas en stof erg kleine manen (manen met een grootte tussen 1 en 3 kilometer) richting Jupiter worden geduwd. Dit betekent dat dergelijk gas en stof er niet is geweest toen in het verleden grotere manen met elkaar botsten en er kleinere manen uit deze botsingen ontstonden. Dat betekent dus dat de kleinere manen pas na het planeetvormingsproces zijn ontstaan.

Eerste publicatie: 22 juli 2018