Astronomen

Wie was Tycho Brahe

Tycho Brahe
Tycho Brahe (1546-1601) afgebeeld op een oude kopergravure

De Deense astronoom Tycho Brahe maakt de meest nauwkeurige astronomische waarnemingen in zijn tijd en hij daagde de overheersende overtuiging over hoe het heelal was georganiseerd, uit. Zijn flamboyante levensstijl en de manier waarop hij aan zijn einde kwam zou goed passen met de manier waarop rocksterren tegenwoordig leven.

Een kleurrijk leven
Brahe werd in 1546 geboren in Denemarken. Zijn ouders waren van adel. Hij werd opgevoed door een rijke oom en hij studeerde aan universiteiten in Kopenhagen en Leipzig. Ofschoon zijn familie hem aanmoedigde om rechten te studeren koos Brahe voor de astronomie.

In 1566, Brahe was toen 20 jaar oud, vocht hij een duel met een medestudent uit over wie de beste was in de wiskunde. Hij verloor een groot deel van zijn neus tijdens dit duel en de rest van zijn leven gebruikte hij een stalen neusprothese.

Een mysterieuze dood
Brahe stierf op 54-jarige leeftijd in 1601. Tijdens een diner moest hij hoognodig naar het toilet maar de lokale gewoonte was dat je niet voor je gastheer naar het toilet zou gaan. Brahe had erg veel gedronken maar hij weigerde om naar het toilet te gaan. Men zegt dat zijn blaas is gesprongen en dat dit zijn dood heeft veroorzaakt.

Echter toen in 1901, ter gelegenheid van zijn 300-ste geboortedag zijn graf door wetenschappers werd geopend toonden die kwik aan in zijn overblijfselen. Dit past bij het gerucht dat hij is vergiftigd. Mogelijk zelfs door de jaloerse Johannes Kepler.

In 2010 werd zijn lichaam nogmaals opgegraven. Testen aan zijn botten en baardharen wezen uit dat de kwik-concentraties in zijn lichaam niet hoog genoeg waren om hem te doden. De onderzoekers vonden wel groene afzettingen rond zijn neusbenen. Deze afzettingen bevatten koper en zink en dit duidt er op dat zijn prothese was gemaakt van brons en niet van goud of zilver zoals door velen werd aangenomen.

Tycho Brahe’s naam
Brahe’s Deense naam was Tyge Otteson Brahe maar toen hij ongeveer 15 jaar oud was nam hij de Latijnse vorm van zijn voornaam aan: Tycho.

Een nauwkeurige weergave van de hemel
Ondanks zijn kleurrijke leven en dood leverde Brahe een grote bijdrage in de astronomie. In die tijd dachten astronomen dat het heelal bestond uit individuele bollen waarop zich alles bevindt en die om de Aarde draaien.

In 1572 bestudeerde Brahe een supernova in het sterrenbeeld Cassiopeia. De supernova was helderder dan Venus en bleef ongeveer anderhalf jaar zichtbaar. In 1577 bestudeerde hij een komeet. De gangbare theorie ging er van uit dat zowel de supernova als de komeet verstoringen in de atmosfeer waren. Echter de zeer nauwkeurige waarnemingen van Brahe wezen ergens anders op. Hij bewees dat de supernova onveranderd zichtbaar bleef tussen de sterren en dat de komeet zich bewoog in een baan voorbij de Maan. Dit spoorde niet met de toen gangbare opvatting dat de hemel nooit veranderd.

In 1575 wilde Koning Frederick II de beroemd geworden Brahe in Denemarken houden door hem een eigen eiland aan te bieden en genoeg financiën om een sterrenwacht te onderhouden. Brahe bouwde op zijn eiland een enorme sterrenwacht waar hij zeer nauwgezet waarnemingen verrichtte. Waar andere astronomen meestal alleen hemellichamen bestudeerden als ze op speciale ongebruikelijke punten in hun baan waren bestudeerde Brahe hun volledige baan aan de hemel. Hij verkreeg daardoor de meest nauwkeurige waarnemingen van zijn tijd. Sommige van zijn waarnemingen waren tot op een halve boogminuut nauwkeurig en dat is bewonderenswaardig omdat hij dit deed voor de uitvinding van de telescoop.

Ofschoon de waarnemingen van Brahe aantoonden dat het gangbare wereldbeeld niet klopte omhelsde hij toch niet het door Nicolas Copernicus geïntroduceerde heliocentrische wereldbeeld. In plaats daarvan stelde hij een model opdat de twee combineerde. Hij plaatste de Zon en de Maan in een baan om de Aarde maar hij liet de vijf andere planeten die toen bekend waren om de Zon draaien. Dit model werd populair onder degenen die het oude geocentrische wereldbeeld wilden loslaten maar niet zo ver wilden gaan dat ze het nieuwe heliocentrische wereldbeeld wilden accepteren.

Wereldbeeld volgens Brahe
Brahe maakte een mix tussen het geocentrische en het heliocentrische wereldbeeld

Hoe Kepler er mee aan de slag ging
De zeer nauwkeurige waarnemingen van Brahe legde de fundering voor een nieuw begrip over de beweging van de planeten. Aan het eind van de zestiende eeuw nam de Duitse astronoom Johannes Kepler contact op met Brahe in een poging kopieën te krijgen van Brahe’s waarnemingen. Brahe suggereerde dat Kepler als zijn assistent aan de slag kon om hem zo te helpen zijn data allemaal te verwerken.

Echter al snel bleek dat Brahe niet van plan was om zijn metingen van de planeten en hun banen te delen met Kepler. In plaats daarvan moest Kepler werken aan het Mars-probleem dat astronomen in die tijd bezig hield.

Ten gevolge van zijn baan leek het erop dat Mars af en toe tegengesteld beweegt in zijn baan aan de hemel. Dat leidde er toe dat astronomen epicycles introduceerden om dit verschijnsel te verklaren. Zelfs de aannames van Copernicus dat de planeten allemaal om de Zon draaien kon de vreemde beweging van Mars om de Zon niet verklaren.

Kepler, die een deel van de waarnemingen van Brahe gebruikte, realiseerde zich dat de planeten niet in cirkelvormige banen om de Zon draaien maar in ellipsen. Echter, het duurde meer dan tien jaar voordat Kepler hier achter kwam en hij publiceerde het pas na de dood van Brahe. Ofschoon Brahe’s familie veel geld probeerde te verdienen met zijn waarnemingen deed Kepler daar niet moeilijk ver en hij gebruikte ze gewoon, zonder enige vorm van toestemming, na de dood van Brahe.

Geboren: 14-12-1546
Overleden: 24-10-1601

Eerste publicatie: 5 januari 2014
Laatste keer gewijzigd op: 24 september 2016